Brampton / R.S. Stokvis vragen (jaren '20)

[Jeroen Zuiderwijk]

Ik heb een hele reeks vragen, omtrent Brampton & Stokvis (zie eerder topic https://oudefiets.nl/phpbb3/viewtopic.php?f=55&t=6709) Hopelijk kan iemand hier wat verhelderen.

Ik ken minimaal twee transportfietsen (heel inkompleet, een los frame, zie: https://oudefiets.nl/phpbb3/viewtopic.php?f=44&t=4990 en een met een beperkt aantal originele onderdelen, zie: https://oudefiets.nl/phpbb3/viewtopic.php?f=44&t=6209), die waarschijnlijk afkomstig zijn van R.S. Stokvis uit de jaren '20.

In de Stokvis advertenties word gesproken over Brampton. Voor zover mij bekend maakte Brampton zelf geen fietsen, maar leverde alleen onderdelen. Klopt dat?

In de jaren '20, bouwde Stokvis toen zelf al fietsen, of lieten ze dat doen door een ander bedrijf, in Nederland of het buitenland? In deze advertentie heeft Stokvis twee modellen transportfietsen, de Brampton Trade en de Cosmo:

De laatste wordt beschreven met klokkenlager en inwendige lugverbindingen. Dat klinkt als een mogelijk Duitse import, zoals W.K.C., die door Juncker en A. Druyf en Goricke die door Kestein werden geimporteerd. Maar het Brampton model, werd die dan misschien wel in Nederland gemaakt?

Hoe zijn de Brampton lugs te herkennen? Zijn die Brampton trapashuizen voorzien van een B misschien? Zoals deze:



Waar zijn Brampton onderdelen nog meer aan te herkennen?

Is ook bekend of en wanneer Stokvis overging van Brampton naar GWH lugs? De twee transportfietsen waarschijnlijk van Stokvis hebben namelijk geen Brampton fittingen, maar van GWH. In de advertentie uit 1926 wordt alleen nog Brampton naven genoemd (hetzelfde model transportfiets wordt getoond als in 1921 en 1924). In de folder uit 1928 wordt in ieder geval niet meer over Brampton gesproken en wordt ook een nieuw model transportfiets afgebeeld.

[Rob Houkes]

Uiteraard heb ik me al eens verdiept in de geschiedenis van Stokvis en Nederlandse Kroon en in het bijzonder natuurlijk de transportfietsen; dat kale frame is van mij tenslotte. Hij is niet meer kaal ondertussen, de fiets rijdt alweer een aantal jaren, maar helaas geen originele onderdelen meer nee. Probeer die maar eens te vinden...

Stokvis was een befaamde handelsonderneming, enige tijd zelfs de grootste van Europa (van Wikipedia natuurlijk). Opgericht in 1849 en als zelfstandige onderneming actief tot 1972, daarna volgde een serie overnames die het bedrijf uiteindelijk de das omdeden. Fietsen waren in den beginne maar een heel klein onderdeeltje van de activiteiten. Ze hadden al heel vroeg voornamelijk uit Engeland geïmporteerde fietsen en onderdelen in de folders staan. Tot ca 1920 verkochten ze fietsen onder allerlei merken waarvan ik niet weet of ze die als complete fiets importeerden, ze zelf assembleerden van onderdelen of geheel zelf bouwden. De Cosmo, Trade en Brampton transportfietsen horen daar ook bij. Die laatste merknaam suggereert dat ze die zelf assembleerden aangezien Brampton bij mijn weten geen complete fietsen leverde maar wel alle onderdelen.

Ergens in of net voor 1920 begon Stokvis met een eigen productielijn onder de naam ‘Nederlandse Kroon’. De vroegste prijscourant van Nederlandse Kroon die ik heb kunnen vinden is van 1920. Of dat ook het eerste jaar is weet ik niet zeker, ik heb in ieder geval geen advertenties van Nederlandse Kroon van voor 1920 kunnen vinden. In die prijscourant staat geen transportrijwiel, in de advertenties worden dan nog steeds de Trade en Cosmo transportrijwielen aangeboden. De laatste die ik daarvan ken is van 1926 (met dank aan jou Jeroen, want jij hebt ‘m op transportfiets.net gezet). In de Nederlandse Kroon prijscourant van 1925 staat een transportfiets vermeld, maar helaas geen plaatje. In de prijscourant van 1928 staat er wel een afbeelding bij. Die fiets is duidelijk anders gebouwd dan de Trade en Cosmo rijwielen. De merknaam Nederlandse Kroon wordt ergens eind jaren 30 weer losgelaten, daarna wordt R.S. Stokvis als merknaam gebruikt. De fietsen worden nog wel gemaakt in de ‘Nederlandse Kroon Rijwielfabriek’ dus de naam gaat niet geheel verloren. Ook het typische kettingblad met de drie kronen blijft, die zie je tot in de jaren 50. Soms ook op Gruno fietsen, want Stokvis heeft in 1955 op heel onduidelijke wijze Gruno overgenomen en de productie verplaatst naar Uden (met dan aan Herbert Kuner: http://www.rijwiel.net/gruada2n.htm.)

Stokvis gebruikte ook de merknaam Metallicus voor transportfietsen, hoe dat zit is me nog niet duidelijk. In een advertentie uit 1921 staat voor het eerst een Metallicus vermeld, samen met Brampton en Trade in een advertentie met maar 1 plaatje (alweer met dank aan Jeroen!). In de Stokvis brochure van 1928 staat een Metallicus transportfiets met afbeelding, die lijkt op het eerste gezicht hetzelfde te zijn als de Nederlandse Kroon versie van dat jaar, minus het tandwiel met drie kronen (zie https://www.transportfiets.net/2018/04/ ... elen-1928/).

[Maarten Waarlé]

Interessant verhaal van Rob.
Ik kan wat betreft het uiterlijk van Brampton lugs zeggen dat bij de toerfietsen de staande en liggende achtervork helemaal gelugd zijn. Dus bij de spatborden waar veel frames glooiend gebogen zijn (schouders hebben als het ware) bij Brampton alles met soldeerverbindingen gedaan is .Dat ziet er een beetje hoekig uit en boven bij de zadelklem bout is het ook gesoldeerd ipv geknepen buis. Het is hiermee ook weer afhankelijk wat een bouwer betrok van Brampton. Ik denk niet dat er voorschriften waren omtrent de toepassing van combinaties van lugs. Er zullen waarschijnlijk ook fietsen zijn geweest die gewoon gebogen staande en liggende buis hadden en toch verder Brampton lugs.
Brampton wilde ook best z`n naam in dingen zetten. Een voorbeeld is deze achterpat van en vroege damesfiets.

Ik denk samen met Rob dat Brampton geen fietsen geleverd heeft.

Groeten,
Maarten

[Rob Houkes]

Nu ik weer even verder ga zoeken kom ik de eerste vermelding van Nederlandsche Kroon al veel eerder tegen, in "De Kampioen" van december 1912. De vermelding suggereert dat Stokvis dat merk daarvoor ook al gebruikte: "De firma R.S. Stokvis & Zonen deelt ons mede, dat zij haar Nederlandsche Kroon-rijwielen in model zeer uitgebreid heeft". Er staat ook nog een hele lijst van andere merken die Stokvis levert, maar helaas niet of ze die zelf maakten of niet. Wel dat ze ook 'slagers- of transport-rijwielen' leverden.

[Rob Houkes]

Het stadsarchief van Rotterdam bevat ook nog heel wat informatie. Het archief is nu gesloten natuurlijk, maar uit de inventaris valt wel het een en ander op te maken. Onder het kopje 'correspondentie betreffende het handelsmerk Nederlandse Kroon' staan bijvoorbeeld stukken die gedateerd zijn van 1912 tot 1987. Onder het kopje 'Stukken met ondernemingsgegevens van N.V. Nederlandsche Kroon Rijwielfabriek' staan stukken die zijn gedateerd van 1919 tot 1924; dat is de eerste suggestie van een eigen fabriek. Onder het kopje 'Stukken betreffende de aankoop van onroerend goed ten behoeve van N.V. Nederlandsche Kroon Rijwielfabriek te Rotterdam' staat maar één stuk, gedateerd 1919. Dat zal dan wel een aankoopakte oid zijn.

Uit bovenstaande zou je kunnen distilleren dat het handelsmerk Nederlandsche Kroon door Stokvis is gebruikt vanaf 1912 en dat er in 1919 een eigen fabriek is aangekocht. Vanaf dat moment is er ook sprake van een NV Nederlandsche Kroon Rijwielfabrieken. Het lijkt me daarom waarschijnlijk dat Stokvis pas in 1919 of kort daarna zelf fietsen ging produceren. Als het archief weer open gaat zal ik er maar eens langs gaan om te kijken of dat een beetje klopt.

De inventaris bevat ook nog 'Stukken betreffende de afwikkeling van de overname door N.V. Nederlandsche Kroon Rijwielfabriek van het bedrijf van Gruno & Adek Rijwielfabriek N.V. te Uden', voor de geïnteresseerden. Herbert Kuner schrijft daar dit over:

"Begin 1955 worden de bezittingen van Gruno-Adek door de commissarissen onderhands verkocht aan Stokvis uit Rotterdam, zonder schriftelijke overeenkomst. De NV Gruno-Adek treedt in liquidatie en gaat drie maanden later alsnog failliet. Een onbegrijpelijke situatie, waarover de schuldeisers zich dan ook in de crediteurenvergadering zeer ontsteld tonen."

Dat kan ik me voorstellen!

[cymota]

Ik heb in het verleden onderzoek gedaan naar de in Nederland gemaakte Solexen. Deze werden ook verkocht door Stokvis. Ik kan bevestigen dat er in het archief van Rotterdam het nodige aan Stokvis materiaal aanwezig is.

De firma Stokvis wordt in 1844 opgericht door Raphael Samuel (=R.S.) Stokvis. Raphael Samuel is al jaren koopman als hij in 1844 aan het Hang in Rotterdam een zaak opricht in ijzerwaren en kachelornamenten. In de jaren ‘40 treden zijn zoons toe tot de zaak en in 1859 wordt de firmanaam R.S. Stokvis en Zonen aangenomen. Er worden zaken gedaan in heel West-Europa, Nederlands-Indië, de Filippijnen en Brazilië. Naast de handel in tin en oud-ijzer speculeert men in katoen en worden er o.a. gereedschappen, spijkers, schroeven, sanitair, asfaltbedekking, weegmachines en boormachines verkocht.
Als gevolg van de steeds verder toenemende groei worden de diverse activiteiten ondergebracht in specifieke afdelingen. In 1890 wordt de eerste commerciële afdeling, Rijwielen, in het grootboek vermeld. De afdeling Export volgt in 1902. In 1904 volgen de afdelingen IJzer & Staal, IJzerwaren & Gereedschappen, Gas &Water en Technisch I en II. In 1911 wordt het hoofdkantoor aan de Westzeedijk betrokken. Niet alleen de huisvesting wordt groter ook de omzet stijgt gestaag. In 1920 is de omzet al 83 miljoen gulden.

Om diverse redenen acht Stokvis het wenselijk om bedrijfsonderdelen te scheiden, dit leidt er toe dat in 1944 de Haagse firma Van der Heem de leiding krijgt over de Nederlandse Kroon rijwielfabriek te Rotterdam. In 1945 verhuist de Nederlandse Kroon rijwielfabriek ook daadwerkelijk naar de Laakkade in Den Haag. In november 1951 wordt de rijwielproductie weer terug verplaats naar Rotterdam. Waarschijnlijk om zich in Den Haag volledig te kunnen richten op de sterk groeiende vraag naar Solexen.

[Jeroen Zuiderwijk]

Dank je allen voor deze informatie! Zo leer ik er ook weer een heleboel bij

[peterbakker]

Heel interessant allemaal.!! Wellicht word het ooit nog duidelijk wat de bouwjaren zijn van deze transportfietsen !! De 2e is namelijk van mij .