Wielrijdersregiment Fongers

[jrietveld]

Bijgaand twee foto's (binnen en buiten gemaakt) van misschien wel het bekendste affiche dat Fongers heeft laten maken, namelijk dat van het 4e Regiment Wielrijders, gemaakt omstreeks 1910. Ik had al de grote versie (140 x 100 cm) en nu ook de kleine (100 x 70 cm), licht vergeeld.
Het affiche is om een paar redenen interessant:
- Fongers maakte met het leger als nieuwe klant vanaf 1907 uitgebreid reclame in de jaren voor WO1. Nu zou dat ondenkbaar zijn maar destijds had het leger aanzien en status. Het Nederlandse leger koos in 1907, na uitgebreide proefnemingen in 1906 met Burgers, Simplex en Fongers fietsen, voor het laatste merk. De wat merkwaardige slogan hint daarop: 'Thans uitsluitend bij ons leger in gebruik' (bedoeld wordt dat de andere merken voor het leger hadden afgedaan).
- de afgebeelde fietsen zijn de typische fietsen die Fongers tussen 1907 en 1914 specifiek voor het leger maakte. Let op de vroege trommelrem, de op de vork geplaatste lamphaak (om bevestiging van een tas op het stuur mogelijk te maken), de lange metalen handpomp en het beeldmerktransfer op de zitbuis (omdat het balhoofd rood-wit-blauw was geschilderd). Uniformen en uitrusting van de afgebeelde soldaten kloppen historisch exact. In 1914 ging het leger zelf fietsen maken bij de Artillerie Inrichting in Delft (en stopte de klandizie bij Fongers; behoudens voor het KNIL). Van de betreffende legerfietsen (waarvan er slechts enkele honderden zijn gemaakt) is geen enkel overgebleven exemplaar bekend (wel veel namaaksels...). In Indie bleef Fongers tot 1932 aan het KNIL leveren (en zijn wel de nodige fietsen overgebleven).
- Ernst Gustaaf Schlette tekende voor dit ontwerp en maakte nog vier affiches voor Fongers tussen 1909 en 1914. Hij was een voor die tijd uitgesproken ontwerper (woonachtig in Groningen) die echter ook dubieuze zaken deed, waarvoor hij meer dan eens vastzat. Al zijn ontwerpen, in zijn kenmerkend heldere stijl, werden lithografisch gedrukt. Deze steendruktechniek was/is bewerkelijk en leverde zeer kleurvaste affiches op. Dit kleine regimentsaffiche is net wat anders getekend dan het grote en kent ook een verfijndere tekenstijl (soort pointillisme). Het affiche spreekt waarschijnlijk aan omdat het regiment met bijna 20 militairen als het ware de kamer inrijdt. Samen met de strakke zwarte baan aan de bovenzijde met de naam Fongers (in een voor die tijd modern lettertype) is het een aansprekend geheel. Wat bij het afgebeelde affiche is weggesneden is de witte rand rond het zwarte kader, waarop vermeld de naam van de lithografsche drukkerij (Beerta te Groningen).

Een affiche dus met een verhaal (dat nog steeds wordt afgebeeld op dienbladen en andere merchandise...).

groet, Jos

[Gerard1976]

Hoi Jos,

Prachtige Litho hoor.

Ik heb ook zo 1 gehad, is deze ook verkleind door de tekst Fongers eraf te snijden en dan een stukje lager vast te plakken?
Alsmede de onderste tekst er af te snijden waar de uitgever opstond?
Het ziet er wel zo uit.

Mooie aanwinst in ieder geval

Gr,

Gerard

[Gerard1976]

Origineel waren ze 104 x 73, jouw litho is dus ook 100 x 70.
Aangezien deze ook niet helemaal origineel meer is vraag ik me af of het vroeger gebruikelijk was om de litho aan te passen naar de lijst i.p.v. andersom.
Ben ook heel benieuwd of deze ook versneden en geplakt is wat ik persoonlijk erg jammer zou vinden.

[jrietveld]

Hoi Gerard,

Dit affiche is geplakt op hardboard en heeft vele jaren bij een rijwielhandelaar in Apeldoorn gehangen. Er zat een lelijk houten lijstje omheen. Na verwijdering daarvan bleek dat de witte randen amateuristisch waren afgesneden. Bij het opnieuw inlijsten heb ik ervoor gekozen de ongelijmatige witte rand niet meer tevoorschijn te laten komen. Het affiche heeft daardoor een donkere aanblik (mooi contrast met het grote exemplaar dat ik heb, waarvan de witte rand behouden is gebleven na inlijsten).
NB de affiches van Fongers waren bestemd voor de agenten/rijwielhandelaren van het merk; zij kregen de affiches gratis van de fabriek maar moesten zelf maar zien hoe ze deze ophingen. Velen kozen ervoor ze op hardboard of spaanplaat te plakken, waardoor er relatief weinig losse/oprolbare affiches zijn overgebleven.

groet, Jos

[Nicolas]

En toch twijfelde ik een paar jaar geleden toen mij dit affiche werd aangeboden, opgerold en als nieuw, 104 x 73, gezien de stevige prijs, achteraf toch een verstandige aankoop geweest

[remurk]

Prachtige posters idd, maar nog een paar opmerkingen cq aanvullingen. Voor wat betreft de kleur van de uniformen: de uniformen van de Kon. Landmacht waren tót ca 1914 donkerblauw; de posters zijn wat betreft dus wel aan enige verkleuring onderhevig gebleken. Dan voor wat betreft de nummering van de Regimenten: er zijn 2 Regimenten Wielrijders geweest; het 1e Regiment (1RW) werd opgericht in 1924. Daarvoor was er geen sprake van een officieel Regiment, maar van bv compagnie. In 1938 wer de 2e (oorlogs-) Regiment (2RW) opgericht. Beide regimenten waren militaire gevechts eenheden bedoeld als snel verplaatsbare vuurkracht. Maar sedert het begin van de 20e eeuw werden rijwielen in vrijwel alle andere militaire eenheden gebruikt, bijvoorbeeld bij Staf eenheden zoals ordonnansen, verkenners, verbindingsdiensten, genie, geneeskundigen etc. Als je dus een afbeelding ziet van militaire Wielrijders, behoeven dat dus niet militairen van één der 2 Regimenten Wielrijders te zijn. Als je een afbeelding ziet van een Wielrijder met het cijfer 4 op de gesp van de riem, dan kun het een militair zijn van het 4e Regiment Infanterie, maar niet van het 4e Regiment Wielrijders, want dat heeft nooit bestaan. Groeten, Rutger

[jrietveld]

Dank voor je deskundige commentaar, Rutger!

[Nicolas]

Mijn affiche is niet verkleurd, de uniformen hebben een blauw/grijze kleur, vandaar ook de uitdrukking wellicht van "eerste grijs" als aanduiding voor het tenue wat de wielrijders op het affiche dragen, maar in mijn diensttijd(1973) werd ook nog steeds gesproken over het "het eerste grijs" als je het "nette uniform" moest aantrekken, wat eigenlijk bruin was. Ik heb nog een niet verschoten pet liggen uit die tijd van het affiche en die is duidelijk blauw/grijs, dezelfde kleur als de wielrijders op het affiche, geenszins donkerblauw.

[remurk]

Omstreeks 1914 ging de Kon. Landmacht over van donkerblauwe uniformen naar uniformen in een veld grijze/grijsgroene kleur. Deze veldgrijze kleur is in gebruik gebleven tot 1940. Militairen hadden 2 stuks, eentje als "gevechtspak" en eentje voor net, dat was het zg 1e grijs. Na 1945 werden eerst voormalige Engelse uniformen die waren olijfachtig van kleur. Daarna kwamen die nieuwe Nederlandse , eveneens olijfkleurige, uniformen in gebruik. Daarbij waren 2 typen: het "nette pak" met overhemd, jasje en dasje en het "gevechtspak". Het "nette pak" bleef de vooroorlogse benaming " eerste grijs" houden. Kortom: de benaming "eerste grijs" slaat op de vooroorlogse veldgrijze uniformen en niet op de donkerblauwe uniformen van voor 1914

[Nicolas]

Duidelijk, dank voor de uitleg!