De oude Fongers HZ 70 & de grote mazzelaar!

[arjank]

Zo noemde onze grote roerganger Maarten B. me dit weekend. En gelijk had ie.
Waarom dit compliment?

Vorige week kreeg ik een mailtje. Maarten was benaderd door een meneer uit mijn woonplaats die onze vereniging een oude fiets aanbood. Het enige dat hij vroeg was een warm nest. Details over het object waren niet bekend, maar het was zo goed als zeker een Fongers. Of ik interesse had. Dat had ik: een Fongers gaat er altijd in.
Na het maken van een telefonische afspraak moest ik vier dagen wachten tot het overdrachtsmoment. Om de spanning op te bouwen wist meneer mij te vertellen dat er nog een koperen fietsenmakersplaatje opzat, het was dus een behoorlijk oude…

Nu was dat plaatje ook het enige, niet overgeschilderde kenmerk van deze fiets. Biezen en transfers waren zorgvuldig verborgen onder een dikke verflaag. Desalniettemin maakt mijn hart een vreugdesprongetje. De geschonken fiets verdiende de naam rijwiel en was een statige HZ 70 uit 1929, dus met stuurstrop! Ondanks dat alleen het frame, de voorvork en het (prachtige smalle, ook geverfde…) stuur origineel zijn, is het nog steeds een mooie, authentieke oldtimer. Nu dragen een oude verlichtingsset (merkloze blikken koplamp, omega-dynamo, phoenix achterlicht) en een stel oude (vergrijsde) Westlanders al snel aan dat beeld bij. Dat heb ik verder versterkt door de bagagedrager en jasbeschermers te demonteren, de reflector-trappers te vervangen door oude blokpedalen en het kunststof lepper-zadel in te wisselen voor een Brooks B12 (de ‘hangmat’). Voor de finishing touch heb ik een van de pareltjes uit mijn slotencollectie (tijdelijk) gemonteerd: een prachtig, dik in het nikkel zittend Hopmi-klokslot.

Natuurlijk is het jammer dat de fiets niet meer in de originele lak zit. De andere kant van het verhaal is dat deze oude jongen een groot deel van zijn leven intensief is gebruikt en dat de eigenaar niet beknibbeld heeft op onderhoud. Dat daarbij originele onderdelen zijn gesneuveld, is begrijpelijk. Zo ging en gaat dat: een fiets is een gebruiksvoorwerp, geen museumstuk! Kort na aanschaf (1936) is deze HZ 70 (oorspronkelijk waarschijnlijk met vrijwiel & bandrem of remnaaf) verrijkt met een Torpedo 3v remnaaf, waarvan de waarschijnlijke buisversteller later (jaren 70/80) is opgevolgd door een stuur-shifter. Onderweg zijn ook de spatborden vervangen, evenals de cranks, de pedalen, de kettingkast, de velgen en het zadel. Ook de bagagedrager en de jasbeschermers zijn geen af-fabriek opties, zullen we maar zeggen.

Inmiddels staat mijn nieuwe, in de schoot geworpen aanwinst te pronken in de woonkamer, voor eventjes dan; ik ben getrouwd… Ik ben er zeer content mee. Het is misschien niet de hoofdprijs uit de loterij, maar toch een heel bijzondere vis die zo maar in mijn fuik zwemt, met dank aan Maarten natuurlijk. In ieder geval is ie het koesteren meer dan waard. Ik ga de komende maanden eens goed overdenken wat ik er mee ga doen: zo laten (en in de olie zetten, de verflaag is niet van gisteren of vorige week…) of ‘restaureren’ en zo veel mogelijk in oude luister herstellen.

Groeten,
Arjan Kloosterman

[Maarten Waarlé]

Ha Arjan,

Daar heb je een fraai ding mee gevangen zeg!
En mocht je `m toch nog wat meer naar de originele toestand willen brengen dan is dat met deze fiets niet heel erg lastig
qua onderdelen voorziening. Dat is een voordeel zou ik denken.

Leuk, ik ben benieuwd naar het vervolg.
Maarten

[arjank]

dag maarten,

dank voor je reactie!
ja, aan een stel (groene) wielen en spatborden, een buisshifter en een fongers-zadel is wel te komen. heb ook nog wel een vt-lamp uit die tijd liggen. en pelders weet ik ook te vinden voor de plakplaatjes.
een mooi kettingscherm is lastiger, maar wellicht zat die er niet op. dat hoop ik in het garantieboek terug te vinden.
enfin, eerst maar even rustig genieten en straks op vakantie. dan zien we wel verder.
als ik bijstand nodig heb, weet ik je te vinden.

hartelijke groet,
arjan

[jrietveld]

Hallo Arjan,

Altijd mooi, zo'n hoge heer. Inderdaad een heel eind terug te brengen in oorspronkelijke staat, kwestie van rustig de passende onderdelen bijeen garen. Lak vraagt afweging. Succes!

groet, Jos

[maartenB]

Helemaal goed, deze vondst! Van harte. En geen dank aan mij, maar aan de club, want dankzij je lidmaatschap heb je deze fiets toegespeeld gekregen

groetjes,
Maarten

[Michiel Röben]

Hallo Arjan, nou dan heb je er een, je weet hoe dat gaat met een verzameling er zullen er meer volgen. Geweldig en met jouw enthousiasme zal die heus wel compleet worden. Ik ben zeer benieuwd naar de vorderingen. Zo zie je maar weer dat een vereniging handig is voor leuke contacten...

groeten,
Michiel

[De IJzeren Dominee]

Da's een prachtige Hoge, Arjan, proficiat!

Dat "70" zal de frame-hogte zijn, vermoed ik?
Die IJzeren Dominee Gazelle No 1 die ik pas heb is 71 cm en toont ook zo 'uit de hoogte'

Mooi ook, die oude hardware erop.

Vraag c.q. opmerking over die extra laklaag:
Kan die er niet eenvoudig met zo'n speciale afbijt-gel van worden verwijderd?

Wellicht zeg ik wat geks, of zijn er leden die daar afschuwelijke ervaringen mee hebben?
Ik kan me echter ook voorstellen dat –door het verschil in materiaal en kwaliteit ervan– de 'kwastlak' wèl wordt aangetast en de originele moffellak niét.

Dat is bij lak- en vernislagen op o.a. meubels, schilderijen en speelgoed namelijk ook vaak het geval.
Niet dat je die direct met 'afbijt' aanpakt, maar wel dat een later toegevoegde laag er makkelijker af komt dan de originele grond.

Nu zou het goed mogelijk zijn dat er email-lak (enamel, 'fietsenlak') is gebruikt, en daar heb ik wat dat betreft nog geen ervaring mee.
Maar 'gewone' lakken, zeker als dat oude betreft, kun je ook met wat 'mildere' middelen te lijf gaan.

Ik heb zelf bijvoorbeeld goede ervaringen met licht opschuren en dan insmeren met 'zuivere bijenwas' zoals de Bruynzeel Antiekwas Geel. (Niet lachen!)

Laat men dit een tijdje inwerken –enkele uren tot een etmaal–, dan wordt over het algemeen de verflaag door inwerking van de was zodanig week dat je het er met weinig moeite af krijgt, zónder de onderliggende laag aan te tasten of te beschadigen.

Het afkrabben van zo'n zachte laag gaat erg fijn met een schraapbot –terug naar de oertijd–, een stuk in de lengte doormidden gezaagd runder- of schaapsbot.
(Schaap is wat harder en fijner, maar van runderbotten is de bouillon lekkerder: je kookt ze eerst schoon...)
Vraag uw slager, en maak vervolgens eventueel aanpassingen naar wens (door vijlen of zagen.)

Eventuele lakresten of plakkerig residu op het frame kunnen voorzichtig worden weggepoetst met een stukje in bijenwas gedrenkte staalwol.

Is bijenwas in dit geval niet agressief genoeg, dan zou men het ook nog kunnen proberen met Dasty, de super-ontvetter die alleen bij Wibra wordt verkocht.
Dat verweekt bepaalde lakken zelfs binnen enkele seconden, tot enige minuten. (Sowieso superspul, dat Dasty!)
In dat geval is een nylon schuurspons, rubber handschoenen en een ruime hoeveelheid ellebogenvet waarschijnlijk al genoeg om de latere verflaag van de origine te scheiden.
(Lak ook eerst even 'open' schuren.)

De optie 'terugslijpen', nat blokschuren op fijne grit, is een andere mogelijkheid natuurlijk, maar meer iets voor de lange winteravonden.

Met veel geduld kun je dan zelfs tot op de originele transfers komen, met als bijkomend voordeel dat alle beschadigingen en putjes in de originele lak dan niet meer bijgewerkt hoeven worden.

Ik vind echter de fiets zo ook al heel tof: ik houd persoonlijk wel van sporen van 'gebruiksgeschiedenis'.

Hoe dan ook: succes met de verdere werkzaamheden!

[arjank]

harde-kern clupperts: dank voor de aanmoedigingen!

natuurlijk maarten, dankzij mijn lidmaatschap, maar ook een beetje aan jouw trefzekere hand die mijn naam uit de ledenlijst prikte.

michiel: ik ben uiteraard een relatieve beginner met een bescheiden verzameling, maar dit is niet de eerste... sterker: ik kijk, terwijl ik dit schrijf, naar de drie broertjes fongers. een h60 (1934), een dr55 (1934) en dé hz70 (1929). mooi in een rij in de woonkamer geparkeerd... dat heet echte liefde, toch?

dominee: ja, het is een 70 cm (72 vanaf hart trapas gemeten) dubbeldekker. fongers heeft (op bestelling) zelfs 75-ers gemaakt. zie antiekefietsen.nl/nederlandse fietsen voor een h75. voor mij is deze fiets eigenlijk te hoog. ik moet op de trapper opstappen en kan niet met de voetjes bij de grond komen... toch is rijden een prachtige ervaring, met de neus in de wind.

dank voor je batterij aan verf-verwijdertips. daar spreekt deskundigheid uit. wie heeft (naast dominee) ervaring met (één van) deze methodes? ik wil 'maximale garantie op resultaat' voordat ik aan zo'n klus begin... en wat te doen met overgeschilderd nikkelwerk?

tot slot: wie kan me helpen aan een buis-shifter? idealiter een torpedo-dreigang, maar met een sa ben ik ook al blij.

'k hoor graag.

hartelijke groet,
arjan

[maartenB]

even heel kort: de ene buis shifter is de andere niet. Bedoel je trouwens dat buisje op het stuur of zo'n ding om op de bovenbuis te monteren. Torpedo had daar een systeem met stangetjes, mooi maar lastig te vinden.

[arjank]

dag maarten,

ik bedoel een schakelpook voor op de bovenbuis. weet inmiddels dat mijn opmerking 'dat daar wel aan te komen is', wat optimisme bevat. zeker als het een torpedo betreft.
zo'n buisje op het stuur (ook torpedo) vind ik een prima alternatief, mits dreigang. maar ook die zijn niet dik gezaaid, heb ik door.
enfin, het heeft ook wel wat als je niet binnen een week al je wensen hebt vervuld...

hgr, arjan