Globale geschiedenis van de sportfiets

[Durabo88]

Beste mensen,

Ik verstuurde net een e-mail, maar het leek me ook wel de moeite waard om een deel van de inhoud hier te delen. Graag zou ik hier aanvullingen of correcties van jullie op willen ontvangen.

Racefietsen (of uitvoeringen) bestaan al sinds de safety fietsen (of zelfs de hoge bi). En hebben van alle typen fietsen technisch gezien de langste en meest ingrijpende ontwikkelingsperiode. Stadsfietsen ontwikkelen zich het minst van alle soorten fietsen, omdat de prestaties ook niet hoog hoeven te zijn. Sportfietsen kenmerken zich in de geometrie en de opbouw (d.w.z. onderdelen- en materialenkeuze). De hoek waarin de berijder op een stadsfiets zit is ca. 90 graden t.o.v. het grondvlak, de sportfiets plus-minus 10-15 graden meer of minder dan 45 graden t.o.v. grondvlak en bij de race 0-25 graden.

Grote Nederlandse merken begonnen (volgens mij relatief laat) eind jaren 30 met het maken van sportfietsen. Voorbeelden zijn o.a. Durabo, Magneet, Locomotief, Simplex en Gazelle. In deze periode worden er nog veel stalen onderdelen gebruikt. Dit verandert in de jaren 50, wanneer aluminium in zwang komt, samen met meer gebruiksvriendelijker versnellingssystemen. In eerste instantie nog de strijd tussen de onderhoudsvriendelijke versnellingsnaaf en de derailleur (die aanvankelijk duurder was). Vanaf dit moment komen er steeds meer fabrieksmatig geproduceerde sportfietsen. Eigenlijk kreeg ieder merk wel een eigen sportfiets, zeker in de jaren 60. Eind jaren 50 tot medio jaren 60 ontstaat de competitie tussen de fiets en de bromfiets en worden de fietsen kleurrijker (two-tone, tweekleurige fietsen). Daarnaast heb je nog altijd het verschil tussen sportieve stadsfietsen, waarbij je dezelfde zithouding hebt als de stadsfiets, alleen hij is lichter gebouwd en de sportfiets met vaak een rechter stuur. Wel is dit stuur bij de gewone sportfiets vaak van staal en heeft de fiets als hij versnellingen heeft een naafversnelling. Supersportfietsen hebben vaak een mooier vormgegeven stuur van Atax of de bekende aluminium stuurbocht met stalen pen van Titan. Hier worden ook vaak Reynolds 531 buizen in het frame verwerkt om hem lichter te maken. En met derialleurversnelling verkrijgbaar. De meest bekende modellen zijn de Locomotief Tour de France (vanaf 1955 tot medio jaren 1960) en de RIH-Sport van Fongers (1962 t/m 1970). De Locomotief staat ook in de Kampioen als vakantiefiets geadverteerd. Daarnaast zijn er de kleine fabrikanten en framebouwers, die vaak al racefietsen bouwden. Joco, Olympia (Ruitenbeek), RIH-Sport (Bustraan), Jan de Reus, Bontekoe en Aandewiel zijn hier voorbeelden van.

De kleinbouw van custom build sportfietsen eindigt eigenlijk op het moment dat het te duur wordt en er voldoende keus aan goedkope sportfietsen beschikbaar komt (eind jaren 1960). Veel van fabrikanten van groot tot klein leggen het loodje, fuseren of worden overgenomen.

Na de rumoerige jaren 60 zien we dat in Nederland Gazelle en Batavus sportfietsen blijven produceren. Nu zelfs een Tour de France van Gazelle, welke de naam van Locomotief overnam. Vaak ook randonneurs in het assortiment, zeg maar een racefiets met iets bredere banden, stadsremmen, spatborden en een bagagedrager. Van de kleine bouwers heeft alleen RIH-Sport het tot de dag van vandaag uitgezongen. Andere bedrijven bestaan bijvoorbeeld alleen nog als rijwielhandel of zijn gestopt.

[klassiekeracefiets]

Tijdens het neuzen door het forum kwam ik dit bericht tegen. Omdat racefietsen mijn niche zijn, toch een aanvulling in grote lijnen.

Het handmatig op bestelling bouwen van racefietsen door de kleine bouwers ging door tot in de jaren 1980. Daarna zijn inderdaad de meeste verdwenen, door de goedkopere massaproductie in het verre oosten en de opkomst van aluminium en carbon. Naast Rih (dat overigens een doorstart heeft moeten maken), bestaat ook Herman Braun nog en daarnaast bijvoorbeeld ook Vittorio (al zijn die vooral gericht op trekkingfietsen). De laatste jaren maakt handgebouwd staal een (kleinschalige) comeback.