Doktersfiets met esculaap, 1942

[Elibert van Dalen]

ai wat zonde dat zon schoonfam stuk staat weg te rotten in de tuin. zeker met zon bijzondere historie....

[maartenB]

Fietsmuseum Velorama in Nijmegen neemt de esculaap graag in hun collectie op...

Je bedoelt: je hebt je net opgeknapte fiets aan het museum geschonken?

[De dokter]

In mijn zoektocht naar het jaar van herkomst van de fietsesculaap heb ik contact gehad met Velorama. Zij wisten dat deze dingen bestonden maar hadden er zelf geen. Ze wilden mijn esculaap graag in hun collectie opnemen. Maar dat wilde ik niet

En als je nou zo'n fietsesculaap hebt..., die je in je achtertuin laat wegroesten op de reddeloos verloren fiets van schoonpapa... Ik zou 'm er zelf denk ik even afhalen, in een envelop stoppen en naar Velorama sturen. Hebben zij er weer plezier van.

[wimjansen]

En als die fiets nog te redden valt kan die wellicht in de envelop mee...

Overigens had mijn vroegere fietsenmaker in De Bilt ook een doktersfiets met een esculaap op het stuur, geërfd van een lokale huisarts. Ze zijn waarschijnlijk schaars maar er moeten toch nog wel wat van die bordjes in ons land circuleren.

Leuk détail aan de esculapen is de kleur: rood was (huis-)arts, bruin tandarts en groen veterinair (al weet ik niet of dierenartsen in WO II ook zo'n kenmerk konden krijgen). In het Tijdschrift "Medisch Contact"(2012) staat met betrekking tot dit bordje nog de volgende passage: Tijdens de bezetting werd in 1942 de ‘Nederlandsche Artsenkamer’ opgericht en werd een speciale esculaap voor de fiets uitgebracht. Deze is heel zeldzaam. Toen het lidmaatschap in 1943 verplicht werd, weigerden de meeste artsen het esculaap te gebruiken en plakten pleisters over het woordje ARTS!

Wim

[De dokter]

Ik weet inmiddels dat zowel voor als tijdens en na de oorlog fietsesculapen zijn uitgegeven.

Na de oorlog zijn de fietsesculapen in 1956 uitgegeven door de KNMG en de Vereniging voor Arts en Automobiel (VvAA). Deze esculapen waren voorzien van de naam van hun organisatie. En die namen staan niet op mijn fietsesculaap. Daarom valt deze optie voor mij af in mijn zoektocht naar de datering.

De fietsesculapen die voor de oorlog zijn uitgegeven waren volgens mijn contactpersoon bij Velorama veel groter. Bovendien past het niet bij de leeftijd van de fiets. Dus die optie valt ook af.

Blijft als enige optie over dat de esculaap uit de oorlog komt. A.d.h.v. een andere fietsesculaap die ik ken, het bouwjaar van mijn fiets (1942) en de gebruiksperiode door mijn opa heb ik uiteindelijk mijn esculaap maar gedateerd op 1942/1943. Blijft raar dat volgens Medisch Contact op de esculapen uit de oorlog het woord ‘arts’ stond. Dit kan ik dan weer niet plaatsen. Dus als iemand anders dat weet???

[ReinvB]

Ik ken niet het hele artikel, maar het gaat niet alleen over de esculaap,maar vooral over de verplichte collaborerende artsenkamer, dus als artsen niet lid wilden worden, weigerden ze de esculaap EN plakten ze een pleister over het woordje arts, als op een naambord bij de deur bijvoorbeeld.Zo lees ik het, je kunt ook moeilijk iets gedeeltelijk afplakken wat je geweigerd hebt.
groet, Rein

[De dokter]

Geen speld tussen te krijgen

[ReinvB]

Voor de goede orde, dat wilde ik ook zeker niet insinueren.De artsenkamer was een collaborerende organisatie, maar lidmaatschap was verplicht, en ik kan me ook voorstellen dat het voor artsen,die andere mensen door hun beroep helpen, een heel andere beslissing was om lid te worden, dan voor bijvoorbeeld kunstenaars, die er ook voor konden kiezen om dan maar geen officieel goedgekeurde kunst te maken. De geschiedenis van de fietsen en de voorwerpen daarbij in relatie tot de "grote" en juist persoonlijke geschiedenis vind ik uitstekend op dit forum passen overigens, en leuk dat een gedeelte van deze geschiedenis tastbaar blijft doordeze voorwerpen.

[De dokter]

Zo had ik het ook niet begrepen. Het emaille esculaapteken op de fiets was idd niet geliefd onder de artsen, maar had wel het voordeel dat je ook tijdens spertijd ('s nachts) buiten mocht zijn. Relatief veel artsen zijn daarom met hun fiets betrokken geweest bij verzetsdaden, zo ook mijn opa met deze fiets. Direct na de oorlog is hij onderscheiden met het kruis van verdienste, een zogeheten dapperheidsonderscheiding, welke ook aan Engelandvaarders werd uitgereikt en, meer recent, aan militairen die ‘tijdens vredesmissies bijzondere moed hebben getoond bij vijandige actie’, vrij vertaald: hun eigen leven serieus geriskeerd hebben om dat van anderen te redden.

Dit alles wist ik niet of was ik mij nauwelijks bewust van, maar doordat ik mij in deze fiets en de geschiedenis ervan verdiepte ben ik ook op dit verhaal gestuit. Zo wordt mijn opa bijvoorbeeld ook nog steeds geëerd in het oorlogsmuseum in Dordrecht, waar één van de vrijwilligers hem zelfs nog in die tijd had meegemaakt en over hem vertelde. Erg bijzonder. En op onderstaande link wordt e.e.a. over hem verteld.

https://vrienden.museum19401945.nl/m/ve ... _ormel.php

[De dokter]

Nogmaals de fiets (Overigens voor de Pieterskerk in het centrum van Utrecht waar mijn andere opa in de crypte is bijgezet)