Restauratie Coventry Machinists' Co 'The Club' hoge bi uit 1878

[maartenB]

Zoals de wat bombastische titel van deze thread al aangeeft volgt hier een en ander over mijn volgend project.
Deze CMC kocht ik een paar jaar geleden in Engeland. Zeer de moeite, want het is (ik snap dat dit een beetje belachelijk klinkt) de overgang tussen de ouderwetse, zware hoge bi, en de modernere, lichtgewicht hoge bi.
Met de Club van 1878 bouwde CMC, de grootste fabriek ter wereld destijds, voor het eerst een fiets met rollenlagers op het voorwiel (nog geen kogellagers dus), met holle voorvork, een holle ovale backbone en de rem op het voorwiel. Sommige hadden ook een holle voorvelg, de mijne niet.
Zelfs nu geldt nog: fietsen van vóór die tijd zijn nauwelijks te rijden, fietsen na ça 1878-1880 kun je goed mee uit de voeten, als het weer een beetje meezit zien we er de komende Lentetocht weer enkele die ruim 30 kilometer rijden (hopelijk ikzelf ook).

Voor mij was de fiets dubbel interessant vanwege de grote maat: het 56 inch voorwiel.

Ik heb er op mijn website al eens een hoop woorden en foto's aan besteed:
http://cmc-club-1878.coventry-machinist ... ycles.net/

Nu nog 2 foto's voor het idee. Een mooie en complete fiets met wat gammele wielen, een kapot zadel en hier en daar wat slijtagedingetjes.

[maartenB]

Ik heb al een en ander gedaan. Heel leuk zijn de rollenlagers, een vrij zeldzame constructie op fietsen.
De rollen lopen in een kooi die je kunt open klappen, direct op de as. Het is niet af te stellen, dus ze hadden er vertrouwen in.
Bij het openen van de kappen (één schroefje) kwamen er aan één kant 8 rollen uit, aan de andere kant 9. In de fiets-jaarboeken uit die tijd, waarin de Club tot in detail wordt beschreven, spreekt men van 'ten rollers'. Ze zijn ruim 15 mm breed, dus een behoorlijk loopvlak.

Ik had een uurtje nodig om te ontdekken dat de maat van 8,45 mm diameter niet meer te koop is. Het kostte me nog een uurtje voor ik doorhad dat een boor van 8,5 mm exact de juiste diameter steel heeft!
Of de harding ook voldoende is weet ik niet, maar ik hoef niet met de fiets naar de Noordkaap dus het zal zijn tijd wel duren. Een boortje is in elk geval harder dan wanneer ik het zelf uit constructiestaal ga draaien.
Of zijn er problemen die ik kan verwachten? Ik weet dat er hier mee-lezers zijn met heel veel meer materiaalkennis dan ik heb.

de lagerkap open en dicht

De as met 8 originele lagerrollen

lagers op de as

en het materiaal om er een paar bij te maken!

[de rode]

mooi maar vergis je jezelf geen 100 jaar in de titel

[maartenB]

Ik hou erg van knutselen aan fietsen, maar bij die hele oude dingen heb ik voor mezelf moeten contateren dat ik de pest heb aan het werk aan spaken. Het past nooit, ze zitten altijd los, soms zijn ze butted of is er een dopje met een vage schroefdraad. Het is altijd wat. En het zijn er dan ook nog heel veel.

Om te voorkomen dat deze fiets zou stranden op de spaken (zo'n gestrand project heb ik al aan de muur hangen) ben ik daar maar snel mee begonnen.
Bij de club hangt de (rechte) spaak met een vaste kop in de velg, zoals gebruikelijk bij een hoge bi. Aan de naafkant zit een busje op de spaak gesoldeerd, ook weer met een kopje om hem te borgen. De schroefnippel steekt in de naaf en door spaak + nippel te draaien span je de spaak. CMC heeft dan nog een mooi dopje dat de schroefbus afdekt. Ik zet hier een foto van de fiets van Bart (dank!) die heel goed laat zien hoe het werkt.

foto: Bart Leen

Bij mijn fiets hebben ze met de achterspaken iets creatiefs gedaan. De nieuwe spaken zijn 2,6 mm, 12G, dat is niet gek. Maar ze zitten in nippels geschroefd, die op hun beurt weer in de naaf zijn geschroefd. Eigenlijk is met die nippels de schroefdraad in de naaf teruggebracht tot 12G.
Ik vind dat niet zo'n gek plan, ware het niet dat die nippels niet lijken op hoe het hoort te zijn. Zie foto:

Het lijkt dus wel een beetje, maar niet genoeg. Gelukkig kon Bart mij helpen aan de exacte maten van de dopjes op zijn fiets. Ze zijn zeskantig met een steek van 6 mm. Dat kun je gewoon op staf kopen via internet.

Om te beginnen heb ik de nippels wat ingekort en rond afgedraaid op 4,5 mm.
Van de zeskant staf heb ik vervolgens afdeknippels gemaakt die precies op het origineel lijken. Daar heb ik een gat van 4,5 mm in geboord.
De nieuw gemaakte dopjes daarna op de afgedraaide nippel gesoldeerd en voila. Het lijkt net echt!

En de spaken kunnen er nog steeds gewoon met G12 ingeschroefd worden, dus ik heb geen problemen met verkeerde lengtes enzo. Een fijne oplossing vind ik. Niet 100% origineel, maar van buiten zie je dat er niet aan af.

Let ook op mijn mooie 'nieuwe' draaibank...

Ziet er toch net echt uit?

[maartenB]

mooi maar vergis je jezelf geen 100 jaar in de titel

echt heel scherp!! Er staat 1978.... Ik pas het aan.

[Hendrik]

Mooi werk, en anders dan een "moderne" fiets maar toch ook weer niet helemaal...
Ik vind die constructie met de rollenlagers en openklappende schaal best geniaal, al zal het technisch gezien misschien niet ideaal zijn qua wrijving en (niet afstelbare) slijtage.
Hoewel, in veel automobielen zitten ook rollenlagers (in de naven) hoewel die conisch liggen en daardoor enigzins afstelbaar zijn.
Ik denk ook wel dat die metaalboren (mooie vondst!) het gezien het gebruik wel redden.
Er bestaan ook nog zgn. Cobaltboren (harder, taaier, voor gebruik in RVS/messing/gietijzer) maar die zijn wel weer erg prijzig.
Voordeel is wel; je kan boren met 0,1mm oplopend kopen, dus mocht de lagerschaal slijten.....

Groet, Erwin

[Maarten Waarlé]

Ziet er goed uit Maarten,
Mooie oplossing ook voor die spaken in het achterwiel.
Ik zou daar ook voor gekozen hebben.

Even zo die rollen van boorstelen. Kan inderdaad best zijn dat het type wat Erwin omschrijft betere slijtage kenmerken heeft maar al met al zal dat inderdaad best de tijd en kilometers overleven.
Ik las kort geleden in de catalogus van Centaur uit 1881 dat er een New process of hardening was uitgevonden. koolstof toevoegen om tot een hele harde laag van wel 1/8 inch diep te komen. En die lagers opleverde die toch ten minste een jaar zonder slijtage zouden blijven schreven ze . 1881 dus dat ze het nu gebruikelijke oppervlakte harden toepassen. En daarvoor , in de periode van jouw CMC was dat blijkbaar nog niet aan de orde. Mij lijkt ook dat je dan met een wat betere staalsoort al heel goed zit.

Groeten,
Maarten

[Jeroen Zuiderwijk]

In die periode was het staal vrij waarschijnlijk nog simpel en ongelegeerd. Dus kans is dat je boorstelen van modern gelegeerd harder zijn. Daarom ook rollagers, want die worden minder hoog belast dan kogellagers door een groter contact oppervlak. Helemaal als je er moderne kogelagervet in doet, in plaats van olie destijds, dan heb je nog minder last van slijtage. Maar wees er wel zuinig mee, want rollagers ploegen een stuk moeilijker door kogellagervet dan kogels lijkt me, omdat ze het vet niet zo makkelijk opzij kunnen duwen.

[m-gineering]

In die periode was het staal vrij waarschijnlijk nog simpel en ongelegeerd. Dus kans is dat je boorstelen van modern gelegeerd harder zijn.

In 1880 was men echt wel redelijk bedreven in het harden en oppervlakte harden van staal en het stadium van ' steek een roodgloeiend zwaard door een slaaf om het af te koelen' al ruimschoots voorbij

[Jeroen Zuiderwijk]

In die periode was het staal vrij waarschijnlijk nog simpel en ongelegeerd. Dus kans is dat je boorstelen van modern gelegeerd harder zijn.

In 1880 was men echt wel redelijk bedreven in het harden en oppervlakte harden van staal en het stadium van ' steek een roodgloeiend zwaard door een slaaf om het af te koelen' al ruimschoots voorbij

Juist in die tijd vond er een revolutie plaats in de staalindustrie. Voor 1856 was er weinig veranderd wat betreft staal productie en kwaliteit, wat mechanisatie en schaalvergroting, maar die ontwikkeling was vrij langzaam, en de kwaliteit van staal was niet anders in de eerste helft van de 19de eeuw dan de duizenden jaren ervoor. In 1856 werd het Bessemer proces geintroduceerd, waarmee met overstapte van smeedijzer (vezelige structuur) naar gietstaal. Zowel in kwaliteit als in productie hoeveelheden gaf dat en enorme omslag. En omdat het staal nu ook vloeibaar werd in het process (los van op kleine schaal geproduceerd kroezenstaal vanaf 1740), werd toen ook pas voor het eerst staal gelegeerd. De eerste legering kwam in 1882 op de markt (mangaan staal), waarmee de eigenschappen van staal sterk konden worden verbeterd. Juist de hoge bi's zitten in het omslag punt. De eerdere velocipede's waren nog van ouderwets smeedijzer, met veel houtwerk. De industrieële revolutie die plaatsvond. Juist de hele ontwikkeling in fietsen in de 19de eeuw was mogelijk door de revolutie in de staal industrie, en volgde de nieuwe mogelijkheden die de ontwikkeling in de staalindustrie gaven. Bijvoorbeeld kogellagers waren niet mogelijk met het oude uit smeedijzer geproduceerde "shear steel". Dat hard wel, maar door de vezelige structuur splijt het makkelijk. De homogeniteit van het gietstaal maakte dat wel mogelijk. Maar het was nog wel simpel ongelegeerd koolstofstaal.