Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Kom je wat moois tegen? Deel het!
Gebruikersavatar
Fotomaan
Berichten: 1568
Lid geworden op: 1 jun 2012, 19.24
Locatie: Tilburg
Contacteer:

Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Fotomaan »

:idea: Léés het!

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/08/ge ... r-a4150717

Aan het stuur van mijn fiets bungelen drie lampjes waarvan er slechts eentje het doet. Steeds als er een lichtje uitdooft, koop ik een nieuw setje. De oude lampjes laat ik dan hangen, deels om de etters die soms lampjes jatten in verwarring te brengen, deels uit luiheid. Als dit zo doorgaat, groeit er aan mijn stuur een snoer van uitgedoofd licht: symbool van mijn gemaksverslaving.

En waarom zou het niet zo doorgaan? Bij de Action kost een setje fietslampjes maar 1,49 euro, inclusief de lithiumbatterijen. Stel dat ik een setje lampjes per winter verbruik en stel dat ik nog vijftig jaar te fietsen heb, dan ben ik voor 75 euro de rest van mijn leven verlicht. Voilà, een mensenbestaan: tachtig à negentig kaarsjes, evenzovele fietslampjes. Aan de prijs zal het niet liggen.

Toch droom ik de laatste tijd van hele dure dingen kopen. Geen luxeproducten – waarvan de waarde bepaald wordt door statusangst en slimme marketing – maar spullen die intrinsiek waardevol en waardevast zijn, bijvoorbeeld door de gebruikte kwaliteitsmaterialen of de liefde van het toegepaste vakmanschap. Ik denk dan aan de dure leren schoenen die ik in 2011 kocht en die me, na twee keer verzolen, nog steeds dragen. Hoeveel Chinese sneakers hebben ze er wel niet uit gelopen?

Toch bezit ik nog nauwelijks dure dingen. Ik koop en werp weg. Ze zeggen wel dat we in materialistische tijden leven, maar we zijn er juist in getraind om geen bal te geven om materialen. Niet alleen de fietslampjes, ook de fietsen zelf zijn al bijna wegwerpproducten geworden. Spreekwoordelijke Chinese troep. Denk aan de Swapfiets: de abonnementsfiets die je wegdoet als de band lek is. Denk aan de strooiscootermentaliteit.
Wegwerphuizen

Zelfs huizen bouwen we nu voor eventjes. In mijn stad komen nieuwe buurten vol ‘flexwoningen’: huizen die slechts tien jaar zullen meegaan. Wegwerphuizen. Pop-uptentjes. De wegwerpcultuur die in de jaren vijftig begon met de opkomst van plastic, bereikt nu pas het hoogtepunt.

Waren we maar materialistisch, dan koesterden we de wol, de stenen en het hout. Dan bouwden we vriendschapsbanden op met de dingen in de kamer. Dus droom ik van dure dingen, metgezellen. En ik droomde laatst van mijn oude fietsdynamo.

In een vorig bestaan fietste ik zelfvoorzienend. Ik had altijd mijn eigen, kleine krachtcentrale bij me. Viel de nacht over het fietspad, dan klikte je het wieltje van de dynamo tegen de band en zo kon je spierkracht omzetten in een gulle lichtkegel. Ja, je moest iets harder trappen. En zeker, de stroom viel vaak uit. Ik herinner me talloze reparaties, vaak met koude handen in de schuur: met je tanden het plastic van de elektradraad afbijten, de verf van het spatbord schuren zodat het metaal beter geleidde, het schelden als het allemaal niet lukte. Maar zelfs het getier schiep een band met het ding. En eenmaal brandend was de koplamp een zoeklicht in de nacht.

Wegwerplampjes zorgen voor een symbolische, louter juridische verlichting. Ze maken het pad niet zichtbaar. En ik wil geen fiets op batterijen, zo min mogelijk Tesla en VanMoof in mijn frame. Ik mis die zelfvoorzienende lichtbundel. Dus waarom koop ik ze nog, die elastieklampjes? Omdat mensen zwak zijn en de lampjes te goedkoop.

Men zegt weliswaar dat ‘het leven’ duurder wordt. Maar men bedoelt dat de dingen net iets minder ridicuul goedkoop geworden zijn dan ze waren. De laatste halve eeuw werd luxe beschikbaar voor iedereen: van flatscreens tot sneakers, van vliegtickets tot kippenvlees. En ja, nu stijgen de prijzen rap, maar nog steeds kun je voor bijna niets weelde je huis in slepen.

Illustratie Anne van Wieren
Canvasschilderij met ledlampjes

Kijk in de Action. Ik liep er laatst binnen, kijken of het lukte om niets te kopen. Ik passeerde moeiteloos een canvasschilderij van een ondergaande zon met ledlampjes erachter zodat de zon echt leek te schijnen. Ook de fietslampjes kon ik weerstaan, want ik had al een voorraadje. Toch ging het mis, want de Action ligt niet vol prullaria, maar nuttige dingen. Schroevendraaiers. Notitieblokken. Afwasmiddel. Allemaal zo goedkoop dat er een existentiële zuigkracht van uitgaat die geen monnik kan weerstaan. Ik kwam naar buiten met een dweil, een telefoonhouder voor in de auto en een rol pedaalemmerzakken. Totaal: 3,20 euro.

Echt blij was ik niet, want ik droomde dus van dure dingen. Maar de hele wereld spant samen opdat wij goedkope zooi blijven kopen.

Natuurlijk worden dingen duurder. Ik sprak laatst een student die om die reden regelmatig dingen steelt uit de supermarkt. Hij rekent de dure levensbehoeften gewoon niet af, vertelde hij. Sinds er zelfscankassa’s zijn, gaat dat een stuk gemakkelijker. Hij heeft een tactiek. Het stuk kaas en de stoommaaltijd gaan onder in de boodschappentas. Daarbovenop komt dan een laagje van volumineuze, goedkope producten – denk aan een zak chips – die hij wel afrekent. Bij de steekproefsgewijze controles scant de caissière toch vaak alleen de bovenste laag. Zijn vrienden winkelen ook zo, vertelde hij me. Ze vinden ‘het leven’ ook te duur geworden en pakken hun proletarische bonuskorting.

Ik zie het saboteren van zelfscankassa’s niet per se als slechte zaak. Het zijn automaten die de menselijkheid ondermijnen. Computers maken geen praatje. En die paar nog resterende caissières zijn nu verworden tot opzichters: securitypersoneel van vijftien jaar oud. Dit alles om de kas te spekken van de aandeelhouder. En die heeft de afgelopen jaren, tijdens de pandemie, genoeg winst gepakt.

Maar ik dacht ook: zelfs met de huidige prijzen kun je nog steeds voor een prikkie een pastamaaltijd bereiden. Voor wie verslaafd is aan het gemak van stoommaaltijden enzovoorts, is diefstal kennelijk aantrekkelijker dan zelf koken. De armoede bestaat niet uit geldgebrek, maar uit verloren zelfredzaamheid. Niet ‘het leven’ wordt te duur, maar de levenswijze waar we in vastzitten door onze verslaving aan goedkoop gemak.

Ik veroordeel de winkeldieven niet, ook omdat ik zelf ook steel. Ik reken weliswaar altijd netjes af, maar toch betaal ik lang niet alles. Dat heeft te maken met de wijze waarop de wereld draait: de prijzen kloppen niet. Dat we hier goedkoop gemak kunnen kopen, is omdat we de kosten hebben uitbesteed. De fietslampjes zijn symbolisch. De lithium in de batterijen komt uit mijnen in Chili of China die aldaar de natuur verwoesten. Kinderhanden – of wie weet onderdrukte Oeigoeren – hebben de lampjes in elkaar geknutseld.

Al het kwaad van deze tijd balt zich samen in die fietslampjes

Gekreukte kleren

Al het kwaad van deze tijd balt zich samen in die fietslampjes. Het veronachtzamen van ambachten, de wegwerpcultuur, de uitbuiting, de batterij als oplossing voor alles. Al koopjesjagend plunder ik de wereld voor 1,49 euro.

Tegen zulke non-prijzen is geen kruid gewassen. Daarom komen repair cafés niet écht van de grond. Daarom hebben rommelmarkten en tweedehandswinkels nog altijd iets treurniswekkends: de gekreukte kleren of de elektronica met krassen zijn er vaak duurder dan de nieuwe bij Aldi of Primark. Bijna iedereen vindt de wegwerpcultuur inmiddels verwerpelijk, maar niemand kent een uitweg. We dromen van duurzaamheid maar lopen op weggooischoenen. Deze zomer kopte de NOS: ‘Schoenmakers stoppen, want sneakerdragers komen niet langs.’ En zo raken we de kunst van het herstellen en het koesteren kwijt, zo zijn we arm geworden door de overdosis van het goedkope. En als het systeem het begeeft, zijn we pas echt hulpeloos.

De oplossing ligt in dure dingen. Want goedkoop is duurkoop. En duurkoop is vaak duurzaam. Dure dingen wapenen je bovendien tegen het woelen van de wereld. Pensioenen kunnen verdampen, de stroom kan uitvallen, maar dan heb je nog steeds je dure wollen trui, het schilderij en de zaklamp die nooit stuk gaat. Dan red je het wel. Maar waar koop je duur?

Iemand vertelde me dat zelfs Marie Kondo, de Japanse goeroe van het minimalisme, tegenwoordig een webshop heeft. Haar bekende filosofie is dat je met een handkus en een bedankje afscheid neemt van spullen waar je geen vreugde meer aan beleeft, waardoor er dus ruimte in je huis ontstaat voor betekenisvolle objecten – die ze sinds een paar jaar zelf verkoopt. In haar webshop zag ik een lamp in de vorm van een brood. Een echt brood, dat was uitgehold en daarna gelakt met antibacteriële verf. Er zat een ledlampje in. Volgens de beschrijving zorgde dit brood voor minder afval, omdat van onverkochte broden nu sierlampen gemaakt werden. Het lichtbrood was duur, 115 dollar, maar niet het dure ding waar ik van droomde. Ik zocht iets niet-cynisch: een zoeklicht in het donker.

Bij De Correspondent las ik over het boek The Retro Future. Looking to the Past to Reinvent the Future van John Michael Greer. Deze Amerikaanse schrijver en druïde stelt een „vrijwillige technologische regressie” voor: terug naar de tijd zonder computers en zonder goedkope vliegtickets. Maar met behoud van vernuft, techniek en paracetamol en zo. Een wereld op batterijen gaat ons niet helpen, stelt hij: al die Tesla’s vreten evengoed staal en kobalt. We moeten anders leven. Niet van energiebron wisselen maar van levensstijl. Door terug te gaan naar de jaren vijftig.

Dat leek me een aantrekkelijke – en op den duur misschien wel onvermijdelijke – tijdreis. Maar ik dacht ook: hoe dan, hoe kom je terug? De tijd vliegt als een pijl met weerhaken. Maar daarna dacht ik: laat ik als testcase beginnen met mijn fietslicht.
Opheffingskorting

En dus probeerde ik van de week in een bevlieging een fietsdynamo te installeren. Ik liep naar het fietsspeciaalzaakje om de hoek. Het zaakje zat er al 92 jaar, maar in de etalage hing het omineuze ‘opheffingsuitverkoop’, het ging de weg van de schoenmakers.

De eigenaar had nog wel één dynamo, voor 6 euro, met opheffingskorting. Maar toen was ik nog nergens. Ik had elektradraad nodig en batterijloze lampen. Die vond ik uiteindelijk, nota bene bij zo’n megafietsenzaak. Pas daarna ontdekte ik dat de voorvork van mijn retromodel herenfiets juist niet meer geschikt is om er een ouderwetse dynamo op aan te sluiten.

Ik won advies in bij een buurman die fietsen repareert. Hij sprak me bestraffend toe: ik had nooit een dynamo moeten kopen, het waren ondingen, nooit goed af te stellen, en bovendien niet duurzaam, omdat ze zorgen voor slijtage aan de voorband. Een ledlamp met oplaadbare batterijen was al beter. Of desnoods een naafdynamo.

Dus nu zit ik bij de pakken neer. Heb al 50 euro uitgegeven aan onderdelen, ben alleen maar verder van huis. Maar ik geef niet op, het voortbestaan van de mensheid staat op het spel. Als het me lukt om mijn fiets terug de tijd in te laten reizen, dan is de rest ook mogelijk. We hebben licht nodig op ons pad.
Ik hou van fietsen maar ook van fietsen.
Gebruikersavatar
Balhoofd
Berichten: 139
Lid geworden op: 27 sep 2021, 19.55

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Balhoofd »

Ja! En nog eens Ja!

Maar dan wel via Marktplaats kopen die dynamo of op de fietsenbeurs.
En ik verwacht hieronder verhalen over glibberende dynamo’s met nat weer.

Groeten,
Arjan
Enfield
Berichten: 251
Lid geworden op: 11 mar 2020, 09.16

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Enfield »

schitterende tekst. Kan die gedeeld worden?

Ludo
Gebruikersavatar
Fotomaan
Berichten: 1568
Lid geworden op: 1 jun 2012, 19.24
Locatie: Tilburg
Contacteer:

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Fotomaan »

Enfield schreef: 13 dec 2022, 13.16 schitterende tekst. Kan die gedeeld worden?

Ludo
Het is gepubliceerd door de NRC.

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/08/ge ... r-a4150717
Ik hou van fietsen maar ook van fietsen.
Fongers1952
Berichten: 716
Lid geworden op: 19 jun 2012, 21.18

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Fongers1952 »

Mooi artikel, heel actueel, weg met de wegwerpmaatschappij.
Een aantal jaren geleden nam ik mij voor om Chinese meuk, waar mogelijk te mijden. Helaas is dat niet makkelijk.
Wel ben ik het dynamo trouw gebleven, ook op mijn dagelijkse fiets.
Liefhebber van Fongers, Gazelle, Simplex en Lucia
Durabo88
Berichten: 2491
Lid geworden op: 2 jun 2012, 23.40
Locatie: Landsmeer

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Durabo88 »

Nadat ik de naafdynamo heb ontdekt, wil ik niks anders meer.
Sportief fietsend!
Beau-Velo
Berichten: 299
Lid geworden op: 27 feb 2019, 20.39
Locatie: Eindhoven

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Beau-Velo »

Wat een verhaal! Moet een beetje aan alle kerst reclames van Supermarkten denken.
Maar die o zo mooie oude dynamo is meer iets voor januari om je kilo’s kwijt te raken.
Een geweldig mooi ding die je fiets enorm vertraagd. Soms zijn vernieuwing in mijn ogen wel een verbetering.
Maar die €1,49 Action lampjes zijn heel makkelijk open te maken en in je mooie oude lamp te plaatsen.
Dus hobbien met wegwerplampjes waar je gewoon het batterijtje van kunt vervangen.
Zelf maak ik graag gebruik van lampjes van Decathlon welke je op kunt laden en met een rubbertje om je stuur/zadelpen kunt bevestigen en er ook weer snel af kunt halen omdat ze niet zo mooi zijn.
Een jaar of tien geleden waren er opeens inductie verlichting setjes te koop. Bij je asmoer te monteren en altijd 💡
Maar wil je dat op je oude fiets? En waar zijn die setjes gebleven?
Maar ik denk dat als oude fietsen gekken het best goed doen in deze wegwerpmaatschapij.

Van mijn baas kreeg ik afgelopen week een elektrische lease auto die ik moet laden met waarschijnlijk niet co2 neutraal opgewekte stroom! Maar klinkt wel lekker om een wagenpark zonder uitstoot aan de achterbumper te hebben!

Blijf fietsen collega fiets idioten met of zonder dynamo!
Merry Christmas!
Fredkorpel
Berichten: 116
Lid geworden op: 15 dec 2021, 13.09
Locatie: Roosendaal

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Fredkorpel »

Afgelopen zondag toen we op het eind van de winterrit in het donker terugkwamen in Den Bosch, was ik blij dat ik nog een dynamo en werkende gloeilampjes had op mijn Batavus Starflite (de vreemde eend in de bijt). Was ik meteen gelijke partij voor de zwaar trappende transportfietsen.
Dus op mijn oldtimer geen batterijlichtjes.
En op mijn gewone dagelijkse fiets zit een naafdynamo met een dubbele draad naar de verlichting, zodat je geen probleem meer hebt met aarding via het frame/spatbord. Zaterdag ga ik met mijn zoon een naafdynamo (van Marktplaats) in het voorwiel van zijn dagelijkse fiets spaken. Een mooi winterklusje.
Een dynamo kan zeker inspirerend zijn!
Groeten,
Fred
Gebruikersavatar
Jeroen Zuiderwijk
Berichten: 1752
Lid geworden op: 24 okt 2014, 12.59
Locatie: Leiden
Contacteer:

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Jeroen Zuiderwijk »

Ik heb vooral problemen met produkten van tegenwoordig die meestal helemaal niet geschikt zijn waarvoor ze bedoelt zijn. Die bij normaal gebruik vroegtijdig kapot gaan, waardoor je er niets aan hebt. Of door nalatigheid, dat de produkten gewoon nooit getest zijn, of door onkunde, ontworpen door mensen die geen flauw benul hebben van wat nodig is om het goed te laten werken. Of opzettelijk, het zogenaamde planned obsolescence, produkten die met opzet vroegtijdig bezwijken terwijl ze veel langer mee zouden kunnen, met als doel meer ervan te kunnen verkopen. Dat laatste is overigens niets, nieuws. Dat bestaat al zeker sinds begin 20ste eeuw, met bekend voorbeeld de gloeilamp (zie Phoebus cartel).

Los daarvan, op mijn dagelijkse fiets heb ik een moderne lamp met accu. Het gerommel met dynamo, verlies van geleiding, doorbranden van bolletjes was ik zat. Maar ik wilde wel een fatsoenlijke lichtbundel, die de straat voor mij verlicht en lang meegaat voor ik hem op moet laden. Die heb ik (Inton NB-1312), en gebruik ik al jaren zonder probleem. Ik moet de accu een paar keer per jaar aan de oplader hangen, en verder geen omkijken naar. En als achterlicht gewoon een Gamma achterlicht op mijn achterdrager gemonteerd. Ook die gaat al 6 jaar zonder problemen mee, en een paar keer batterijen vervangen. Met zulke produkten kan ik leven.

Maar hier wat voorbeelden van waar ik de afgelopen paar jaar tegenaan ben gelopen:
- WC-bril die afbreekt, korte schroefjes in spaanplaat die met de minste kracht eruit komen
- WC-borstel die afbreekt omdat het handvat met plastic schroef vast zit aan de borstel
- Laptop waarbij het scharnier vastloopt, en afbreekt, omdat het scharnier zo is ontworpen dat de moer strakker draait iedere keer als je hem open en dicht doet
- dimbare nachtlamp die niet dimbaar is en onregelmatig knippert. (fout ontworpen electronica)
- weegschaal die met stickers (!) is geassembleerd, en uit elkaar valt als je hem oppakt
- Dremel (officieële) die na een paar uur gebruik op is, en de koolborstels geheel al weggesleten blijken te zijn.
- Klapscharnieren voor een opvouwbaar werkblad, waarbij de pinnen van de scharnieren al uitelkaar gevallen in de verpakking zaten
- RVS soeplepel, met RVS handvat, waarbij de lepel uit het handvat viel tijdens eerste gebruik, omdat de lepel met een (niet) klem(mende) verbinding in een plastic insert in het handvat zat)

Dit zijn voorbeelden van produkten die door de voorselectie heen kwamen, en er op het oog degelijk uitzagen. Er zijn talloze produkten die ik niet eens probeer, omdat direct al duidelijk is dat het slecht ontworpen is. Of dat er online veel reviews bij staan die aangeven dat het produkt niet werkt (bijvoorbeeld bij pedaalemmers, waarbij pedalen na een week al afbreken. Dat zou niemand moeten ervaren, tenzij een moker wordt gebruikt om hem open te meppen). De reden dat fabrikanten ermee wegkomen: het is goedkoop, en dus nemen de meeste mensen hun verlies, in plaats van kostbare tijd erin steken om geld terug te claimen via garantie. Ik val daar ook onder. Mijn tijd is dusdanig kostbaar, dat ik gewoon niet de paar uur heb die nodig is om mijn geld terug te claimen voor een produkt dat me een paar tientjes heeft gekost en waar ik niets aan heb. En daar maken producenten grof misbruik van. Het resultaat is dat ik tegenwoordig steeds meer zelf maak, of eindeloos repareer. Dat kost vaak nog minder tijd dan iets nieuws te kopen, nog los van het feit dat in de helft van de gevallen ik iets krijg wat niet functioneert.
Enfield
Berichten: 251
Lid geworden op: 11 mar 2020, 09.16

Re: Hoe een ouderwetse dynamo kan inspireren.

Bericht door Enfield »

ik werk al een tijdje in het lokale repaircafé en het is werkelijk hallucinant welke truuken producenten verzinnen om toestellen (ook fietsonderdelen) moeilijk of onherstelbaar te maken, gewoon omdat je ze niet meer open kan maken zonder de hele boel in stukken te breken. Laats een dure dimbare LED-leeslamp, volledig en onlosmakelijk in elkaar gekleefd. Enkel de aan uit knop was stuk, maar niet uit te krijgen. Heb ze meegekregen van de eigenares en mits wat zagen en solderen, heb ik nu een prefecte bijverlichting boven mijn werkbank. Maar niet meer echt design...
En in dezelfde grootte-orde: via repaircafé mogen we bij een lokale metaalophaler in de fietscontainer snuisteren. Vooral fietsen uit leeggehaalde stallingplaatsen van Gent. Verbijsterend wat daar van degelijke éénvoudig herstelbare fietsen in terecht komt...
Plaats reactie