FAMA, rijwielfabriek Utrecht.

[Fotomaan]

Beste mensen,
Vorige week donderdag heb ik een transportfiets van het merk FAMA opgehaald in Lexmond.
Herbert heeft me het een en ander verteld over de achtergronden van dit merk. Er is wat meer info te vinden op zijn site http://www.rijwiel.net/
Met de trein en de bus er naar toe en op de pas aangeschafte fiets weer terug naar Tilburg.
Er waren een paar dingetjes niet helemaal zoals het hoort maar over het algemeen was er goed mee te fietsen.
Ondanks de weersvoorspellingen die 15mm regen beloofden was het het mooiste weer wat je je als fietsen maar kunt wensen en met mijn prachtige 'nieuwe' fiets onder mijn kont kon ik niet anders dan me de Keizer van China wanen. Vier uur later was ik weer thuis en had vijfenzestig kilometer achter me gelaten.
Overigens een prachtige rit door veel natuur en agrarisch gebied die ik een ieder aan kan raden maar misschien was ik een beetje bevooroordeeld.
De vorige eigenaar is nog een stuk met me mee gefietst tot Leerdam om me daar de mooiste route te wijzen.
In Tilburg meteen naar mijn werkplaats om het achterstallig onderhoud in te halen.
Het voorwiel is inmiddels overgespaakt met oude spaken.
De 'bobbel' of hoogteslag is er uit en zat in de velg maar dat was niet echt een probleem. Ik dacht eigenlijk dat de band er niet goed op lag maar na controle weer opgepompt en was het nog steeds voelbaar. Een zijwaartse slag zat er ook in.
De oude spaken zaten zo vast in de nippels dat er niets meer te stellen viel dus die heb ik er maar uitgeknipt en vervangen door goede gebruikte.
Het ziet er uit of er nooit iets aan gedaan is.
De kogels en conen van het voorwiel waren ook op dus ook maar nieuw.
Het viel me daarbij op dat er 7/32" kogels in zaten. Die heb ik maar vervangen door 1/4". Dat draaide toch wat beter. Het is de zelfde lagering als de kleine cone aan de tandwielkant van een Torpedo.
'k Heb gelukkig nog een laatje met van die dingen in mijn voorraadkast.
Ik had nog zo'n zelfde Vredestein Transport Extra Zwaar in de kleur crème liggen als er op zat maar dan iets minder versleten.
De oude band hield goed lucht en de binnenband kwam ook nergens naar buiten. En vijfenzestig kilometer is ook maar een kippe eindje.
Al met al weer een prachtig wiel geworden.

Het achterwiel was ook lachen. Op enig moment wilde ik het wiel weer vastzetten en om het te richten trok ik even aan een spaak. Die trok ik er zo uit! Nog niet eerder meegemaakt maar op een bepaalde manier ook wel weer leuk om te weten dat je daar toch nog 65km mee kunt fietsen.
De spaken waren vlak bij de nippel zo ver verroest dat je er bijna doorheen kon kijken.
De naaf is een Torpedo uit 1928. Na een schoonmaakbeurt van binnen en van buiten bleek er een drie in te staan wat staat voor spaakgaten bedoelt voor G12
Die gaan er dus weer in maar die heb ik niet meer gebruikt dus ik zit er over te denken om ze zwart te maken met een mix van zwarte lak en Owatrol. Ziet er een beetje 'vies-oud' uit.
Dat moet ik nog doen.

Het achterpad is iets breder dan de Torpedo naaf dus er zal wel een doortrapper ingezeten hebben maar dat vind ik geen optie tegenwoordig.
Het probleem daarbij is dat de kettinglijn niet meer helemaal klopt. Scheelt ongeveer een centimeter. Het maakt verder geen herrie tijdens het fietsen.
Er is een manier om het te verhelpen maar dan moet ik de liggende achtervork gaan richten en het wiel 'paraplu' spaken. Dat is tenminste de theorie.
Dat wordt maar niet in de praktijk gebracht. Zo fiets ie ook lekker.

De trapas die er in zit voelt zeer solide aan en gaat rond als een zonnetje.
De trapas heeft twee verschillende conen (ooit vervangen) die 'omgedraaid' zijn. De cone waarmee je de as kunt stellen zat aan de kettingkant.
In één cone zit een klein putje. Heb ik maar weer teruggezet.
De cups zijn meestal nog goed. Zo ook deze. Lekker laten zitten.

De linker en rechtercranck die er op zaten zijn beide wel van een transportfiets maar horen niet bij elkaar.
Het voorste tandwiel is samen met de rechter en linker cranck door mij vervangen door een, ook vernikkeld, cranckstel wat wel een stel is en nog redelijk mooi in de nikkel zit
.
De pedalen zijn helemaal een verhaal apart. Moet je voorstellen, de contra 'moertjes' om de coontjes op zijn plek te houden moet je verstellen met sleutel 18. Oók nog niet eerder gezien. Meestal is dat 11. De as is aan het eind dikker dan de as van een achterwiel.

De voorvork moest ook gericht worden maar die staat ook al weer recht. Het is gelukkig goed gelukt.
Het viel me op dat de fiets tijdens het fietsen de neiging had om 'naar links te vallen'. Eergisteren een eerste proefritje gemaakt zonder de voorste bagagedrager. Zonder handen aan het stuur kan ik 'kaars-rechtop' blijven zitten. Daar werd ik dan weer blij van.
Factor geluk doet altijd een duit in het zakje bij dergelijke experimenten.

En lakken doe ik niets aan de fiets. De lak is weliswaar beschadigd maar niet zo dat het lelijk is. Kwestie van smaak natuurlijk maar daar valt niet over te twisten.
Gewoon lekker oud laten.

Het is te zien dat er in het verleden aan gesleuteld is om de fiets te onderhouden. Vandaar dat ie er nog is.

De houten handvatten zijn gemaakt door Mr. van Kulsdom die ik heb leren kennen bij stoomhoutzagerij Nahuis.
Die heeft dat perfect gedaan omdat de handvatten welliswaar moeizaam over de stuurbuis te schuiven waren maar ze gingen er helemaal op en zitten goed vast.

Het licht is van Lohmann. Er staat op de dynamo dat ie 10 volt geeft maar volgens mij is de magneet niet meer helemaal de oude en komt er nu wat minder Ampère uit. Hij doet het nog wel.

Het framenummer is 05867 en het vermoeden is dat de fiets van de vroege jaren dertig is maar daar mag iedereen het zijne aan toe voegen.

Groetjes van mij,
Charles Waagenaar

[fietser]

Mooie fiets! Je hebt hem in verrassend korte tijd van een (stof)grijze muis tot een kloppend plaatje omgetoverd. Ik sta versteld hoe snel jij en sommige anderen dat steeds weer voor elkaar krijgen.

Vooroorlogs lijkt mij de fiets zeker. Is er een reden om aan te nemen dat de achternaaf uit 1928 niet origineel is?

Heb je de Lohmann-verlichting er zelf op gezet? En de trapas, stond daar nog iets van cijfers of letters op ingeslagen? 45mm-cups?

Als er een keer in Utrecht een tentoonstelling komt over lokale fietsen, dan moet deze er beslist bijstaan!

'

[Fotomaan]

Ik moet zeggen dat er niet zo veel kapot was wat ik niet zou kunnen repareren. Alle onderdelen waren nog in zeer goede conditie dus alleen de wielen bleven over. Wielen spaken kan nog heel goed omdat er nog van alles te koop is wat je kunt gebruiken.
Alles wat er over bleef was het de- en monteren na een grondige schoonmaakbeurt. Dus echt moeilijk was het niet maar ik ben wel drie volle dagen aan de gang geweest.
Dingen als trapassen, cranckstellen, voorste tandwielen en balhoofden is meestal wat problematischer maar als je al een paar jaar aan het verzamelen bent dan komt de onderdelenkast aardig compleet.
Ik ben wel zo gek om af en toe in de trein te stappen om aan de andere kant van Nederland een koplamp op te halen als ze hem niet op willen sturen.
Poetsmiddel maak ik van Owatrol met een paar druppels zwarte lak. Het conserveert en haalt het contrast van de originele lak omhoog. Uurtje laten zitten, uitwrijven met een oude doek en het lijkt wel of er niets aan gedaan is als je het niet weet. Het is natuurlijk wel heel specifiek in de sfeer van het werkpaard 'transportfiets'. Het blijft een kwestie van smaak, dat wel.
Als er in Utrecht eens een keer iets te doen is waar de fiets bij gebruikt kan worden en ik heb het niet in de gaten dan moet je maar even iets laten weten dan kom ik wel opdraven. Altijd leuk.
Groetjes van mij,
Charles Waagenaar

[Fotomaan]

Even vergeten, de Lohmann verlichting heb ik er zelf aan toe gevoegd inderdaad. Voor gekozen i.v.m. de 'looks'
Past er mooi bij en het werkt ook nog.
Groetjes van mij,
Charles Waagenaar

[Fotomaan]

Nog wat details van de FAMA

[fietser]

Ik moet zeggen dat er niet zo veel kapot was wat ik niet zou kunnen repareren. ... Dus echt moeilijk was het niet maar ik ben wel drie volle dagen aan de gang geweest.

Ik bedoelde ook niet dat ik van de reparatie zelf zo onder de indruk was maar wel van hoe snel je zoiets uitvoert, en sommige anderen ook (ik denk b.v. aan Michiel). Ik ben nu al twee maanden of zo bezig om een oude Hopmi Super Lock bagagedrager weer goed te krijgen. Niet omdat het apparaat zo complex is maar omdat ik er niet een volle dag achter elkaar aan kan besteden. Ik doe iets verkeerd.

De nieuwe-oude cranks passen inderdaad mooi bij de rest van de fiets. Nog gekeken of er op de originele cranks een merk of iets te vinden was? Of op het kettingwiel?
Zou je de foto van de trapas eens in het groot kunnen mailen?

'

[Fotomaan]

De trapas kan er nog een keer uit omdat de boutjes waar het kettingwiel mee aan de cranck is bevestigd niet goed aan te draaien zijn waardoor er speling ontstaan is.
Ik zal dan foto's maken van het oude cranckstel en de trapas zelf.
Ik kan wel al zeggen dat er een vermoeden bestaat dat de rechter cranck vervangen is omdat het tandwiel nog niet ingesleten was.
Wat de snelheid van handelen betreft heb ik van mezelf geleerd dat ik er als een project mee aan de gang moet gaan waar een begin én een eind aan zit.
Niet mee beginnen als ik niet zeker weet dat ik het niet binnen afzienbare tijd klaar kan krijgen omdat er anders onderdelen zoek raken. Of ze komen tussen vergelijkbare onderdelen terecht en dan weet ik niet meer wat bij welke fiets hoort.
Ik wil dan nog wel eens tot in de late uurtjes doorgaan.
Groetjes van mij,
Charles Waagenaar

[Fotomaan]

Ik heb de FAMA weer eens in het licht gezet en kwam er achter dat het frame niet helemaal recht was.
Ik heb daar acht jaar geleden glad overheen gekeken
De fiets is dus weer volledig gedemonteerd, het frame weer gericht en het achterwiel naar de kettinglijn gespaakt.
Wat mij daar bij opviel was het verschil in bouwjaar tussen de achternaaf en de trapas.
De achternaaf is van 1928. Het is zeer waarschijnlijk dat de naaf ooit vernikkeld is geweest maar daar is inmiddels niets meer van te vinden.
Er staat ook nog een 3 voor de grootte van de spaakgaten in gestempeld wat wil zeggen dat het bouwjaar 28 is. Dat laatste zou verwarrend kunnen zijn omdat 2.8 aangeeft dat spaken met de diameter 13G gebruikt moeten worden.
In de trapas van Gerkinet staat 38 gestempeld en ik weet natuurlijk niet wat wel en niet origineel is.
Blijft het framenummer over om uitsluitsel te geven over het bouwjaar over de fiets maar ik ben niet bekend met documentatie die daar over gaat.
Dus ik dacht er goed aan te doen die vraag hier maar eens neer te leggen.

[Fotomaan]

En nog een paar foto’s van het scheve frame.
De hele voorkant van het frame is ooit naar rechts geforceerd. Ongelukje?
En de balhoofdbuis stond scheef.
Omdat alle buizen van het frame allemaal nog wel keurig recht waren bleek het redelijk eenvoudig om het frame weer in de juiste vorm te krijgen.
Een stevige werkbank die met keilbouten aan de muur vastzit met een zware bankschroef is wel een must

[Fotomaan]

Kleine correctie.
Het jaartal in de naaf is niet 28 maar 29!
Volgens Jeroen Zuiderwijk werden de cirkels om het logo in 1929 geïntroduceerd wat wil zeggen dat het geen 28 kan zijn.