Ontwikkeling en datering BSA brackets aan de hand van de klem methode?

[Jeroen Zuiderwijk]

Bij het onderzoek naar de oudste transportfietsen van Nederland is mij opgevallen dat met name de oudste transportfietsen met een BSA type trapas zijn uitgevoerd, en in het algemeen met 16,0mm trapas. Het type bracket varieert in de wijze waarop de cups worden vastgeklemd. Ik heb drie belangrijke variaties gezien:

- Geklemd aan de voorzijde met een soort spieën, die tegen de schroefdraad van de cup drukken.
- Klembouten aan de voorzijde, die gleuven dicht knijpen en zo de cups klemmen.
- Hetzelfde als de voorgaande, maar met de klembouten aan de onderzijde.

De bovenstaande variaties lijken mij in volgorde van ontwikkeling. Met name de klembouten aan de onderzijde lijkt de laatste overgebleven variatie, die nog in ieder geval in de jaren '30 bij transportfietsen in gebruik bleef, mogelijk nog later.

Aangezien ik maar een beperkt aantal exemplaren als vergelijkingsmateriaal heb, die ook nog niet nauwkeurig te dateren zijn, weet iemand wanneer welk type BSA bracket werd toegepast?

[Maarten Waarlé]

Hoi Jeroen,
Dat is een lastige vraag.
Inderdaad is de volgorde zo als je omschreef 1 spie tegen de draad verticaal,2 klemming met sleuf verticaal, 3 klemming met sleuf aan de onderkant.
Punt met dit soort dingen bij fietsbouwers is dat systemen overlapte qua periode.
Waar de ene firma a snel stopte met het ene systeem werd het bij een ander nog jaren gevoerd.

Je ziet het bijvoorbeeld in de onderdelen catalogi van Simplex en Gazelle.
Soms ook accessoires die je bijvoorbeeld in 1939 niet meer zou verwachten.
Een kaarslamp of zo . Van die dingen.

Ik geloof dat de datering van een fiets zonder merk of framenummer de optelsom van gebruikte bouwwijze een leeftijdsindicatie zal geven omstreeks jaren 10 , begin jaren 20 etc. Je kan in het geval van de trapassen niet zeggen dat een systeem tot precies dat jaar is gevoerd en daarna niet meer.
Net nog gezien dat bij BSA de terugtrap velgrem vanuit de trapas in 1903 nog geen freewheel hendeltje had en in 1905 wel. Een van m`n fietsen heeft zo`n hendeltje en ik meende altijd dat die van 1903 was. Dat kan ik nu preciezer dateren. 1905 waarschijnlijk.

Of 1904 misschien...of 1907 het blijft lastig!

Groeten,
Maarten

[Jeroen Zuiderwijk]

Hoi Maarten, dank je voor je reactie. Toch kan het soms al helpen met datering via de volgorde van ontwikkeling van het bracket. Bijvoorbeeld van Magneet transportfietsen ken ik nu twee gedateerde exemplaren: een reguliere model uit 1930/31 en mijn stafiets uit 1934/35. Beide hebben de klembouten aan de onderzijde. De eerste heeft een 16,0mm trapas, en de tweede een 17,5mm trapas. Daarnaast ken ik nog een exemplaar met klembouten aan de voorzijde, met 16,0mm trapas. Bij die fiets is geen framenummer meer te herkennen, en er zit ook geen andere directe dateerbare onderdelen op. Als dat een vroeger model bracket is, dan is die fiets ouder dan het 1930/31 exemplaar. En aangezien Magneet dit model fietsen maakte vanaf 1926, dan geeft dat een datering van ergens tussen 1926 en 1930.

Is misschien wel bekend wanneer de varianten werden ingevoerd? Dat zou in ieder geval een oudst mogelijke datum kunnen geven.

P.s. ook nog een mooi voorbeeld van technologie ver na de datum dat je het verwacht: De Burgers kruisframe safety uit 1899. Al zegt Burgers daarbij zelf al in de folder dat het een verouderd model is: http://www.transportfiets.net/2013/01/1 ... eler-1899/

[Maarten Waarlé]

Hoi Jeroen,
Ja soms heb je geluk of dank je het aan een zekere doortastendheid dat je een conclusie kan trekken uit diverse constateringen in een mix met aannames.
In het geval van de diverse type trapas fixaties durf ik niet te zeggen wanneer het een of ander begon. Het veld van leveranciers is ook zo groot dat overzicht bij mij ontbreekt.

Jou voorbeeld van Magneet zou inderdaad wel eens kunnen kloppen.
Maar blijft het ''risico'' dat Magneet van verschillende leveranciers heeft betrokken of verschillende modellen naast elkaar procuceerde.


Groeten,
Maarten

[Jeroen Zuiderwijk]

Klopt. Daarnaast is Magneet ook meerdere malen afgebrand en opnieuw gestart waaronder in 1926 en in 1928. Dat zijn natuurlijk ook momenten waarin grote wijzigingen in productie methodes kunnen zijn toegepast. Zowiezo van 1926 is dat bekend, omdat de fietsen van voor 1926 kompleet anders waren.

Overigens heeft Herbert dit nog eens genoemd op Transportfiets.net (in 2010, zie http://www.transportfiets.net/2010/09/0 ... ment-20784 Wellicht is inmiddels meer bekend): "Het feit dat de (ontbrekende) trekbouten bij de trapas vertikaal staan is interessant. Dat is over het algemeen een kenmerk van fietsen ouder dan ca. 1930, alleen bij Gruno komt het nog wat langer voor (maar qua framenummer is dit geen Gruno)."

[Rob Houkes]

Volgens mij is het tamelijk merk-specifiek welke constructie er voor de trapas werd gebruikt en voor hoe lang. Transportfietsen van Nederlandsche Kroon/ Stokvis hebben bijvoorbeeld in ieder geval in 1933 nog steeds een BSA as met trekbouten aan de voorkant: http://www.transportfiets.net/2018/03/2 ... roon-1933/. Ik meen die trekbouten ook nog in de Stokvis-folder van 1940 te herkennen, maar dat is wel een erg onduidelijke scan: http://www.transportfiets.net/2007/11/2 ... aart-1940/.

Groetjes, Rob