montage richting van een crankspie

[Maarten Waarlé]

Beste groep,

Ik las laatst in een reactie op de Phoenix transportfiets van Harrie dat een krankspie van boven naar beneden in de crank zit
als de crank naar voor wijst.

Ik heb er al eens een aardige maar onbesliste discussie over gehad met een gewaardeerd lid van de oude fiets maar en aan de hand daarvan heb ik nog eens gekeken hoe het zit.

Eerder was het me al opgevallen dat crankspieen van oude engelse fietsen tegen de draairichting in gemonteerd zijn.
Dus met de moer omhoog bij een naar voor wijzende crank.

Minder prettig voor je broekspijpen maar technisch gezien de betere variant waar het gaat om de krachten en draairichting.
Ik schrijf hier over de oorspronkelijke situatie dat cranks en
tandbladen nog los van elkaar op de as werden gemonteerd.

Bij een crankspie montage moer omhoog bij crank naar voor (tegen de draairichting in)
zal de spie bij het trappen in principe (theoretisch)vaster komen te zitten
terwijl dat je m bij een andersom montage los zou trappen.

In de jaren 30 zijn ze het gaan omkeren ;crank naar voor spie naar beneden.

Het is best lastig om goede voorbeelden te vinden van
fietsen met de juiste spiemontage omdat catalogi vaak kleine foto`s laten zien en je bij een oude fiets zelf niet goed kan zeggen wie er met de trapas bezig is geweest.

Echter de foto`s van Fongers in het groningse archief zijn duidelijk en zeer groot te maken.
Daar zie je bij modellen tot plm 1930 de spieën op de oorspronkelijke manier zitten: tegen de draairichting in.
bij latere modellen is het zonder uitzondering andersom.
Ik denk dat het broekspijpen comfort de doorslaggevende reden is geweest voor de wisseling.

Groeten,
Maarten

[HJvMontfort]

Wat u verteld herken ik uit wat ik eerder gehoord heb, volgens mij zitten ze bij mijn grootvaders fiets verkeerd om, dat kan te maken hebben me mijn oom die hem volgens mij onderhouden heeft. Die was als designer/engineer werkzaam bij Philips en had overal een andere mening over.

Op mijn transportfiets krijg ik op deze manier de cranks niet recht tegen over elkaar. Dit is nu mijn oplossing en ik heb geen idee of dit ooit wil werken!


Als ik het op één van de voorgenoemde manieren monteer krijg ik ditsoort resultaten.

[Maarten Waarlé]

Nou het lijkt me een uitgemaakte zaak dat u de spieën beide vanuit de zelfde richting in cranks moet zetten om tot een bevredigend resultaat te komen.
Dat kan technisch gesproken ook zonder nadelige gevolgen.

Als u de cranks los maakt en twee ijzeren latjes/liniaaltjes in de spiebanen legt/aandrukt en vervolgens kijkt vanuit een as-uiteinde dan zal duidelijk te zien zijn dat beide latjes niet evenwijdig lopen. Ik denk dat de as in dit geval een productiefout heeft. Ook maakt de as op mij de indruk dat het een reparatie-as is, voornamelijk omdat de centergaten aan het uiteinde zo groot zijn. Ik ken dit niet van merkfietsen.

Groeten,
Maarten

[fietser]

Het blijft een gek gezicht, van die twee spieën die verkeerd gemonteerd zijn en toch tot een rechte stand van de cranks leiden. Kwestie van spievlakken (helling) nakijken/vergelijken, zoals gezegd.

Wat je over de inslagrichting van de spie voor en na ca. 1930 schrijft, Maarten, is interessant. Het argument van de broekspijpen vind ik wat twijfelachtig. De broekspijp komt het dichtst bij de spie als het been gestrekt is, dus crank naar beneden en spie horizontaal. Dan kan het vasthaken in de broek net zo goed aan de voorkant gebeuren als aan de achterkant.

Dat de spie tegen de draairichting gemonteerd in principe vaster komt te zitten zie ik ook nog niet helemaal voor me. Als ik het me probeer voor te stellen kom ik erop uit dat de spie onafhankelijk van de montagerichting "eruit gedrukt" wordt, net als een taps stukje zeep dat je bovenaan of onderaan kunt knijpen, het zal altijd dezelfde kant op uit je handen floepen. Waar zit mijn denkfout?

De reden waarom mij is geleerd dat de spie in draairichting erin moet is de volgende. Van een b.v. vertikaal staand spievlak is altijd een helft van de lengte van het spievlak boven de middellijn van de trapas en een helft daaronder. Omdat het spievlak eigenlijk min of meer driehoekig is, heeft een van de twee helften een veel groter oppervlak dan de andere helft.

Als je nu vooruit trapt wordt de helft onder de middellijn tegen het spievlak op de as aangedrukt. De andere helft wordt juist ontlast. Als de spie in draairichting is gemonteerd, druk je met de grotere helft van het spievlak op de as. Dat is dus veel draagkrachtiger dan andersom. Het probleem is alleen dat de kracht vanuit de linker crank via de as naar de rechter crank loopt en daar is dus niet de crank de aandrijver maar de as. Zo gezien zou je daar de crank tegen de draairichting in moeten monteren, terwijl hij links in draairichting gemonteerd moet worden. Maar zo worden de assen niet gebouwd. Op die van Harrie na

Groeten,
fietser

[HJvMontfort]

Dankuwel voor de hulp fietser en Maarten!
Zoiets dacht ik al Maarten maar zolang dit blijft werken laat ik het zo zitten.
Met de nieuwe spie-set er in zit alles mooi en recht en dat is al een hele verbetering, daarmee kom ik de winter vast wel door!
Nu lekker bezig met het volgende deel!

[tdebruin]

Hallo,
Interessante discussie!

Ik denk dat het broekspijpen comfort de doorslaggevende reden is geweest voor de wisseling.

I definitely beg to differ on this one. M.i. maakt de richting van de spie te weinig uit kwa broekspijp om een serieuze reden te zijn voor het omdraaien van de spie-richting. Een spie hoort immers aan beide kanten van de crank ietsje uit te steken. En de daarvoor gemaakte 'spie-beschermers' schermen ook beide zijden af, om maar iets te noemen.

Eerder was het me al opgevallen dat crankspieen van oude engelse fietsen tegen de draairichting in gemonteerd zijn.
Dus met de moer omhoog bij een naar voor wijzende crank.

Mij was dit vooral opgevallen bij Belgische fietsen. Ik had altijd gedacht dat het verschil ingegeven was door het feit dat in Nederland veel meer terugtraprem in gebruik is dan in België (of in UK).

Bij een crankspie montage moer omhoog bij crank naar voor (tegen de draairichting in) zal de spie bij het trappen in principe (theoretisch) vaster komen te zitten terwijl dat je m bij een andersom montage los zou trappen.

Dat zou dus te maken kunnen hebben met het idee dat de meeste krachten bij het remmen voor komen (andere draairichting dus). Maar eigenlijk vind ik het argument vastzitten / loszitten weinig bevredigend. Ik denk dat wig-verbindingen, zeker met metaal, bijzonder eigenschappen hebben die niet persé onze voorstellingslogica volgen.

Mijn bescheiden ervaring als fietsenmaker is wel dat spietjes die 'correct' (moer onderaan bij crank naar voren dus, imho) zijn gemonteerd beter blijven zitten, maar als iemand hier kan uitleggen waar het aan ligt hou ik me zeker aanbevolen!

[Maarten Waarlé]

Beste Fietser,

Dit is wat mij betreft een heerlijk gedachtepuzzeltje.
Ik kon het vandaag dan ook niet los laten..

De vraag waar je denkfout zit het volgende (niet dat ik het perfecte antwoord heb overigens, ik doe ook maar wat)
Het stukje wigvormige zeep heeft hoegenaamd geen wrijving(daar staat zeep bekend om)
en wordt ook haaks op de middenlijn van haar lichaam belast in jouw voorbeeld.
Stel je je voor dat het stukje conische zeep op een tafel ligt
en je daarboven een as hebt met gemene vertanding op een vlak wat op die as zit. Bij draaiing van de as zal het ruwe vlak de zeep raken en mee willen nemen in de richting van de rotatie van de as. dat is onafhankelijk van de richting waar op het conische zeep oppervlak loopt.De wrijving van het oppervlak is immers veel groter dan de resultant die zorgt voor ''afwiggen''(er vandoor gaan) van de zeep
Zo is dat ook bij spieën en trapassen. De mate van schuinte
van een spie is klein terwijl de wrijving groot is.
Stel je het oppervlak van ijzer voor als een berg en dal landschap. dat graadje conisch bestaat dan niet meer terwijl al die raakpunten want het is een verzameling raakpunten in plaats van een vlak behalve haaks op de spie ook in de draairichting van de as werken. Die raakpunten recht vanuit het as-centrum werken zelfs uitsluitend in de draairichting van de as maar dragen niet meer bij aan de klemming van de as en de spie.

Grof gesteld kun je een spie en as een beetje vergelijken met een tandheugel en een tandwiel waarbij de
tandheugel wigvormig is en dus in het ene geval lossend is en in het andere geval vast loopt.

Groeten,
Maarten

[Maarten Waarlé]

Hallo Tdebruin,
In mijn geschrijf heb ik je reactie gemist maar ik ben het er mee eens dat de spie met kop of met schroefdraad bijna even lastig
is als het gaat om broekspijpen.
Dat argument voor omkering in de 30er jaren is inderdaad een zwakke.

Groeten,
Maarten

[Durabo88]

Volgens de boeken moeten beide spieën gelijk zijn afgevijld en met de kop naar boven en moer naar onderen (als het pedaal naar voren wijst). Gezien wij met oude fietsen werken gaat gelijk vijlen soms niet op omdat de as (met name Thompson) aan één kant verder ingelopen kan zijn.

Groeten, Y.

[wimjansen]

Dat probleem met die broek en die crankspie is van alle tijden, totdat men het spieloos crankstel introduceerde. Daarom waren de vroegere fietsers altijd zo blij met een knickerbocker. En ik nu nog steeds !