Bijzondere Fongers trapas

[Maarten Waarlé]

Nou, ik ben en er uit wat betreft het achterwiel.
Het wordt toch een New departure... of beter geschreven
dat is wat er in zat!

Ik had op de terugweg de vorige keer dat we bij Ries zijn geweest al het plots (maar te laat) opkomende inzicht dat een binnenwerk van een remnaaf die ik in m`n handen had gehad wel eens uit de fiets zou kunnen zijn gekomen.
Nog maar eens terug dus naar Woudenberg vandaag.

En ja hoor; tussen de rekken van de palletwagen zie ik een achterwiel staan met de zelfde dunne butted spaken, na even goed kijken ook een velgplaatje en belangrijk; de naafmantel van een New departure. Dat ik dat de vorige keer niet heb gezien!

Ik wist wel waar ik ongeveer het binnenwerk had achtergelaten de afgelopen keer en na enig zoeken door de kisten kwam dat ook weer tevoorschijn.
Joepie!

Het binnenwerk past in de fiets

004.JPG (227.04 KiB) 7298 keer bekeken

De as heeft slanke stukken voor de dunne vorksleuven en het dikke tandwieltje wat met het voorblad overeenkomt.

naaf buitenkant

006.JPG (257.67 KiB) 7298 keer bekeken

uiteen geschroefd

007.JPG (997.65 KiB) 7298 keer bekeken

Wat echt verdwenen is aan het achterwiel is de rembeugel. Ik heb overigens alle bakken nog eens doorzocht maar geen spoor van de linker crank, de voorrem ,pedalen of de rembeugel.
Ik ga daar niet over zeuren .wat er nu is is veel meer dan ik ooit voor mogelijk had gehouden. De rest maken we zelf. Het is tenslotte hobby. Met kant en klare fietsen heb ik niets.

De rem is vermoedelijk wat later in de fiets terecht gekomen. Ik neem dit aan omdat het type een wat latere dan het ronde 1903 model is. Mogelijk viel mevrouw Dane het remgedrag wat tegen in het drukke Rotterdamse verkeer en werd er besloten een
remnaaf in te zetten. Het lijkt me het model wat in de 1913 onderdelen catalogus staat maar de in`s en out`s van deze naaf moet ik nog uit gaan zoeken.

het kronprinz plaatje

005.JPG (395.12 KiB) 7298 keer bekeken

Het plaatje in de velg is identiek aan die in het voorwiel en de velg is ook 28 x 1 1/2. Eerdere Fongers fietsen hadden een kleiner achterwiel. Ik neem aan de 1901 fiets van Jos ook?

George ,waar ik even op bezoek was viel het op dat er geen spaakplaatjes in de velg zaten. Voor is dat wel het geval.
Het kan dus zijn dat het achterwiel niet bij Fongers is herspaakt maar bijvoorbeeld bij Stokvis in Rotterdam.
De keuze om geen spaakplaatjes te gebruiken terwijl dat wel op al je modellen wordt gevoerd komt me wat onwaarschijnlijk over.
Vandaar de gedachte. Stokvis was de hoofdimporteur van New Departure voor enige tijd.

Groeten,
Maarten

[jrietveld]

Zo, dat is boffen; bijzonder hoe er steeds meer originele onderdelen van deze fiets tevoorschijn komen! Merkwaardig dat hij zo 'in stukken uiteen' is gevallen.

Mijn 1901 heeft het originele 32 spaaks 28 x 1,5 Dunlop voorwiel (met plaatje en butted spaken). Het achterwiel is uit de jaren '20 en bij restauratie zonder vrijwiel afgemonteerd (alleen een bandrem voor, zoals in 1901 nog gebruikelijk). Wel met brede ketting, passend op het tandwiel met flens.

groet, Jos

[Hans van de Stouwe]

Maarten, in 1901 kon je kiezen uit 3 maten achterwiel. Het nut was waarschijnlijk de verschillende diameters en met de voet aan de grond. Omdat men toen al druk was met standaarisering in de soorten draad, maten van fietsen. Is er voor de maat 28" x 1,5" gekozen. Nu nog steeds de maat van onze hollandse fietsen.
Trouwens dit frame wordt weer in sieraad in de Fongers familie

[Maarten Waarlé]

Hallo Hans,

Ik heb overeenkomstig aan wat je schrijft wel eens een vroege catalogus of tenminste een schrijven van Fongers bestudeerd waarin de diverse modellen (een flinke hoeveelheid verschillende) met een aantal combinaties van maten voor en achterwiel werden voorgesteld.
Het komt natuurlijk uit de safety periode toen alle fabrikanten
vanaf plm 1892 een klein achterwiel en een groot voorwiel monteerde.

Je ziet het ook terug in de afbeeldingen uit begin 20e eeuw bij een aantal fietsen van Fongers. Klein achter groter voor.
Het verschil was gekrompen tot 28 x 1 1/2 voor en 28 x 1 5/8 achter waar bij pure 19e eeuwse safety`s voor en achter vaak nog een hele inch scheelde. 29 inch 28 inch.

Wat ik me daarbij afvroeg is of de frames dan ook kleiner zijn achter. Ruimte tussen spatbord en band, lengte spatbordstang en aanhechtingspositie van de mannetjes.

Ja deze Fongers wordt ook weer een hele interessante in de erfgoedlijn van dit merk. Vind ik zeker ook.
Ik heb intussen de achternaaf beter bekeken en vergeleken met internetvoorbeelden. Het lijkt een 1902 model met het binnenwerk van een 1904 coaster( drie remsegmenten) heel vreemd en waarschijnlijk een opgewaardeerd 1902 model.
De stakke naaf buitenkant duidt daar op .Vanaf 1903 komen de holle (zeg maar Gazelle vorm) modellen. Kan natuurlijk ook een onbekende variatie zijn uit de new departure model A periode
De modellen uit de 1913 catalogus (model D) zijn veel moderner daar vergiste ik me in.
Overigens zijn New departure naven te herkennen in de Fongers Fabrieksfoto`s van het lichte transportrijwiel.
De naaf zie je niet maar het overdreven lange schroefje bij de remhevel en de smalle strop om de achtervork zijn onmiskenbaar New Departure.


Groeten,
Maarten

[Jeroen Zuiderwijk]

Mooi hoe die fiets weer bij elkaar komt! Overigens verbaast het me eerder dat er nog exemplaren over zijn van die ouderdom. De levensduur van een fiets is beperkt (in mijn eigen gebruik was dat 3 a 4 jaar voor ik goed onderhoud leerde, dan was die klaar voor de sloop, een goedkope tweedehands hooguit een jaar). En hoe langer het duurt, hoe groter de kans dat een fiets op de sloop terecht komt. Alleen als bijvoorbeeld een fiets verborgen blijft voor vele generaties, herontdekt en herkend wordt (als dat uberhaupt nog mogelijk is), of in een verzameling terecht komt en van generatie op generatie wordt doorgegeven heeft een fiets de kans zo lang te overleven. Of als ze zo extreem robuust en eenvoudig gebouwd zijn als transportfietsen. Daar zijn zat exemplaren van tot zo'n 80 jaar oud, die niet op de sloop belanden omdat ze gewoon blijven gaan, en stoer genoeg gevonden om er af en toe wat werk in te steken om ze rijdend te houden.

[Maarten Waarlé]

Hallo Jeroen,
Ja geweldig hè. Een onafgemaakte restauratie uit de jaren 80 of zo die met wat moeite en vooral veel geluk toch nog tot een geheel kan worden gemaakt.

Ik ben het met je eens dat fietsen in de praktijk natuurlijk heel vaak op de sloop belanden. Terwijl een naaimachine of meubeltje nog al eens op zolder stond om vergeten te worden blijven fietsen dingen die in de schuur in de weg staan en voordien al zijn gaan roesten en vaak defect geraakt zijn.

Juist de luxe modellen die op landgoederen of tenminste in ruime behuizing achter bleven hebben de tijd wel eens weten te doorstaan. Naast inderdaad de werkpaarden die wel tegen een stootje konden en ook bij bv boeren een plekje achter in een schuur kregen.

Toch verbaast het me dat ik makkelijker aan een hoge bi uit 1885 kan komen dan aan een Burgers, Gruno, Simplex of Fongers uit laten we zeggen 1905.
Uit die periode is erg weinig overgebleven.
Dat terwijl ik als voorbeeld wel enkele vroege 71 cm hoge luxe Engelse herenfietsen heb. Grotere oplage en een andere bewaarcultuur denk ik.

Nog over de achternaaf. Het blijft een intrigerende naaf omdat ze in deze uitvoering door mij nog niet terug gevonden is op internet. De Amerikaanse site die de naaf uitvoerig behandelt,daar is ze niet op terug te vinden. Evenmin trouwens
als de New departure race remnaaf uit de 1914-15 Fongers onderdelen catalogus (niet 1913 wat ik schreef). De modellen na het type A (met die ronde vorm) lijken volgens de Amerikanen pas eind 20er jaren op de markt te zijn gekomen.
Ik moet daar toch eens een mail aan wagen richting die deskundigen.

De spaken van het achterwiel zijn overigens te kort. De draad steekt bij spaak over 4 een stuk uit de nippel. Vandaar geen spaakplaatjes en zeker een latere toevoeging waarbij de oude spaken zijn hergebruikt. origineel was het bijna zeker een vrijwielnaaf (kleinere flenzen) met spaak over 3. Dat ging niet meer met de grotere remnaaf en voor spaak over 4 waren ze weer te kort zo blijkt.

Wel echt een geval van ''de geschiedenis van de fiets''. Ik zal het om die reden zo gaan laten .De remnaaf achterin.

Groeten,
Maarten

[Jeroen Zuiderwijk]

Het is een beetje de Nederlandse cultuur wat fietsen betreft: het zijn gebruiksvoorwerpen die vaak met weinig eerbied behandelt worden. Helemaal als het een oude, roestige fiets gaat. Eenmaal stuk, en kost een andere roestbak minder dan de reparatie, dan gaat hij de sloop op, sloot in of wat ook.

Dat er meer hoge bi's zijn, komt waarschijnlijk omdat die zo duidelijk anders zijn en daarom meer nostalgie oproepen, en die daarom veel vaker bewaard zijn. Voor de meeste mensen is een fiets uit 1900 niet anders dan een fiets uit zeg 1980, en zal niet anders behandeld worden. Helemaal als de oude verlichting inmiddels vervangen is door moderne en de fiets overgeschilderd is weet ik het vaak zelf ook niet eens. Dat is ook wel jammer, want daarom blijft er weinig vroeg materiaal over.

Wat dat betreft is het wel typisch, in een land waar de fiets zo'n belangrijke rol speelt zijn gaan we er wel bijzonder lomp mee om. Daarom vind ik het juist zo fijn dat er enthousiastelingen zijn die zo veel werk en liefde steken om oude rijwielen te behouden, en ook te laten zien dat je best heel trots kunt zijn en waardering kunt hebben voor een (oud) rijwiel, en dat als je hem goed behandelt (mits van degelijke kwaliteit), een fiets best een mensenleven mee kan gaan.

[J&L Lexm]

Hallo, Maarten

Mooi zo als de puzzel zich begint te sluiten, en ieder er van zit te genieten.

Even bij de achter naven zitten kijken ,denk dat we er maar een

studie dag van moeten maken in Waalre of Lexmond er liggen wat

vergelijkbare modellen die o.a in de fn motoren van 1903 zaten

maar ook in fietsen gebruikt werden toegepast

het zijn wel crisis naven heb voor de FN maar model A gebruikt
werd ook in die tijd al gebruikt en is ook niet top maar beduidend beter

groet Jan

[Maarten Waarlé]

Zo Jan! geweldig. Daar zit zeker vergelijkingsmateriaal bij.
Ik kom graag bijvoorbeeld komend weekeinde bij je kijken.
Afgelopen Woudenberg had ik al de twijfel linksom naar Lexmond of rechtsom naar Bennekom.
De rechte modellen met gegoten rem arm zijn herkenbaar als de pre 1903 modellen maar de meest linkse op de foto lijkt dan weer meer op de latere. Interessant.
Ik bel je en zal de hele fiets mee nemen dan zodat we meteen de spatbordjes kunnen vergelijken.

Groeten,
Maarten

[Michiel Röben]

Maarten,
Heb je nu een type A New Departure of pre- type A met dat gegoten remhevelsegment. Ik heb 2 type A naven liggen. Een skip tooth (Amerikaans) en een Europese. Leuk om te weten nu kan ik ook uiteindelijk kiezen voor New Departure voor in de tandem. Vreemd genoeg is de achtervork niet echt veel breder dan een van een gewone fiets. Het kan zijn dat deze al is verbogen in het verleden. Zal er eens naar kijken. Ik neem aan dat het niet verstandig is om butted spaken te kiezen voor de tandem. Liever wat dikkers.

Ik blijf het proces nauwgezet volgen. Wat een verassingen de laatste weken. Die fiets gaat veel harten stelen Maarten!

Mooi vergelijkingen materiaal voor de tandem ook.

Keep up the good work!

groeten,
Michiel